From: Harry (harry@squat.net)
Date: 25 May 2001 14:51 uur
Amsterdamse daklozenkrant "Z", jrg7, nr11, 19 mei 2001
KRAKEN MET SMAAK
ETEN IN EEN VERLATEN ACADEMIE OF EEN OUDE LOODS. IN DIVERSE KRAAKPANDEN IN
AMSTERDAM ZIJN RESTAURANTJES GEVESTIGD DIE VOOR WEINIG GELD EN MET HET
NODIGE ECO-BEWUSTZIJN MAALTIJDEN SERVEREN. MET OF ZONDER DOOD BEEST.
TEKST LYDIA HEIDA
FOTOGRAFIE MATHILDE KARRER
Het Rijk van de Keizer is onvindbaar, maar Het Einde van de Wereld ligt
nog altijd op zijn oude plek. Het is een binnenvaartschip, gelegen aan de
kade van het KNSM-eiland, waar de hypermoderne skyline prachtig
contrasteert met de oude boten. In dit schip is een restaurant gevestigd,
overgebleven uit de tijd dat het hele eiland gekraakt was. Elke woensdag
en vrijdag kan hier een flinke maaltijd worden gegeten voor vijftien
piek. Nog twaalf andere restaurants van hetzelfde type zijn te vinden aan
de randen van de stad, in de oude wijken of in de binnenstad (zie
Kraaketen, p. 19). Deze eetgelegenheden zijn gebaseerd op het principe van
de volkskeuken -veel eten voor weinig geld- en op krakersidealen
- vegetarisch eten is de norm. Wie dacht dat De Volkskeuken van 1870 de
laatste voku is, kan gerust zijn.
Van maandag tot en met zondag is er de keuze tussen een aantal plekken om
goedkoop van eten te worden voorzien. De voormalige laadruimte van Het
Einde van de Wereld is verbouwd tot restaurant. Er staan lange houten
tafels opgesteld waar iedereen gewoon bij elkaar aanschuift, vergezeld van
kind ofhond. Er worden twee dagmenu's aangeboden: een vegetarische
maaltijd en een met scharrelvlees. Het zijn flinke borden eten. De
vleesmaaltijd bestaat uit een tortilla gevuld met gehakt en daarbij rijst,
chili con queso, guacemole en salade. Mijn tafelgenoot, een goede eter,
lukt het niet alles op te eten, hoewel het erg lekker is.
Dat hier vlees wordt gegeten, heeft met de geschiedenis van het eiland te
maken. Alice, een van de oprichters van het restaurant, vertelt: "Het
eiland is nooit honderd procent kraakscene geweest, omdat er zoveel
binnenvaartschippers waren. Die mensen moesten de hele dag hard bikkelen
en wilden 's avonds een bord met een flink stuk vlees erop. Zodoende
hebben wij altijd maaltijden met vlees gemaakt. Door die schippers is het
hier nooit sektarisch geworden, zoals in de binnenstad. Sinds kort werken
we echter alleen nog met scharrelvlees, om er toch een beetje bewuster mee
om te gaan."
Na elf jaar in een kraakpand op het eiland te zijn gevestigd, werd in 1995
het schip aangekocht en Het Einde van de Wereld gelegaliseerd. Het voldoet
nu aan alle veiligheidsvoorschriften en belastingverplichtingen. Men is in
staat het eten goedkoop te houden doordat alles gedaan wordt door
vrijwilligers en extra inkomsten worden ingebracht door verhuur van de
ruimte. Klanten die echt geen geld voor een maaltijd hebben, kunnen
meewerken en daarmee seamiles verdienen die recht geven op eten en
drinken.
Twee andere grote kraakpanden in de stad waar gekookt wordt, zijn
momenteel bezig met legalisatie. Het gaat om de Filmacademie aan de
Overtoom en een pand in de Plantage Doklaan, dat eenvoudigweg Plantage Dok
wordt genoemd. In dit pand schijnt tegenwoordig restaurant De Woeste
Walmen te zitten. Het restaurant bestaat al heel lang en zat voorheen op
de grachten. Waarom het zich in de Plantage Doklaan heeft gevestigd, is
niet duidelijk. Het menu dat op het schoolbord staat geschreven, klinkt
goed. Salade van warme sinaasappel, zuppa die pesce con carne en flensjes
met mascarpone. De prijs voor zo'n menu, twintig piek, ligt wel een stuk
hoger dan gebruikelijk. Het menu kent twee varianten. "Met dood beest of
zonder dood beest", staat in grote letters op het schoolbord gekalkt. Het
restaurant zou elke zaterdag open zijn, volgens horen zeggen, maar deze
zaterdag blijkt de boel net zo uitgestorven als door de week.
Net als veel andere kraakpanden is ook de Filmacademie een pand waar
diverse actiegroepen en kunstenaars gevestigd zijn. Een van die groepen is
Peper. In wisselende formaties bestaat deze groep al zo'n vijftien
jaar. Nadat hun oorspronkelijke plek, De Silo, een aantal jaren geleden
werd ontruimd, kraakte men een cafe in de Peperstraat, waar het restaurant
zijn huidige naam aan dankt. In snel tempo volgden de ontruimingen elkaar
op: na de Peperstraat werd het OLVG gekraakt en vervolgens verkaste de
groep naar de Filmacademie.
Er wordt drie keer per week biologisch en veganistisch gekookt, dat wil
zeggen: zonder dierlijke producten. Dus geen vlees of vis, kaas of
eieren. Geen melk in de koffie, maar sojamelk. En ook geen gelatine, want
dat is gemaakt van beendermeel. De lat ligt hier vrij hoog. Waar
om? Brian, een oudgediende van Peper: "Voor mij is het
duidelijk: biologisch, want dat is wat voedsel normaliter zou moeten zijn,
en veganistisch, zodat niet wordt deelgenomen aan de dierenindustrie. In
Peper kunnen we de mensen laten zien dat het mogelijk is een goedkope,
uitgebalanceerde maaltijd te maken zonder vlees of melk en
dergelijke." Brian hanteert een nauwe definitie van biologisch
voedsel. Niet alleen zijn de groenten onbespoten, ook zijn ze lokaal
geproduceerd. Je zult hem daarom niet snel in De Natuurwinkel
vinden. "Deze winkelketen is de Albert Heijn van ecologisch voedsel. Ze
zijn meer geinteresseerd in winst maken dan in principes. Zo kijken ze
bijvoorbeeld niet waar of in welk seizoen voedsel geproduceerd wordt. In
dat soort winkels worden in januari tomaten uit Israel verkocht, zolang er
maar dat kleine groene stempeltje op staat." Hij vindt het interessanter
om te werken met ouderwetse Hollandse groenten, zoals pastinaak en
schorseneren. Dit soort producten koopt hij bijvoorbeeld op de
Noordermarkt.
Brian vindt zijn leefwijze niet zo extreem. "Het is veel extremer om
fruitarier te zijn. Dat is iemand die alleen de zaden van planten eet,
zodat de planten zelf niet worden beschadigd", vertelt hij lachend. Hoewel
hij van mening is dat het eten van biologisch en veganistisch voedsel heel
gezond is, omdat er meer vitaminen en mineralen in zitten, zit er volgens
hem ook een risico aan. Een strikt veganistisch dieet kan tot een tekort
aan vitamine B12 leiden, een vitamine die eigenlijk alleen in dierlijke
producten zit. Brian: "Een B12-tekort kan een groot probleem zijn, je kunt
er zelfs dood aan gaan. Bij mij werd pas in het allerlaatste stadium een
tekort ontdekt. Ik had nergens last van, ik zag alleen erg wit. In het
ziekenhuis bleek dat ik bijna geen bloed meer in mijn lichaam had. B12 is
noodzakelijk voor de aanmaak van zowel rode als witte bloedcellen. Ik heb
toen enkele bloedtransfusies gehad en na een paar maanden was ik weer
hersteld." Is het dan geen groot risico om een strikt veganistisch dieet
te volgen? Brian lacht: "Ja, als je nergens wat van afweet wel, maar als
je goed let op wat je eet en elk jaar een bloedtest laat doen, dan niet."
Op het ADM, een gekraakt complex in het westelijk havengebied, is
legalisatie nog een verre droom. Ze zijn daar al lang blij dat de
eigenaar, de in krakerskringen beruchte onroerendgoedhandelaar Luske, hen
tegenwoordig met rust laat. Een paar maanden na de kraak kwam deze 's
nachts langs met een aantal stevige mannen en een sloopmachine. Nog
voordat de krakers alarm konden slaan, was de rechterhoek van de pui al
aan gort geslagen. Ook het net gebouwde restaurant was verwoest. De muren
zijn daarna hersteld met strobalen en het restaurant pronkt met een
provisorisch gebouwde serre, waar de kat zijn weg tussen de kieren naar
buiten vindt. In het restaurant verzorgen de bewoners het eten. De meeste
eters wonen zelf in het oude kantoorpand ofbivakkeren in een wagen op het
enorme terrein. Drie keer per week wordt een vegetarische maaltijd
gekookt. Niet veganistisch, dat is een stuk duurder en bovendien is men
voor de boodschappen aangewezen op het dichtstbijzijnde winkelcentrum in
Geuzenveld. Daar is geen natuurwinkel waar de juiste producten gekocht
kunnen worden.
Een ander kraakpand dat problemen heeft met de eigenaar is Grootmoeder,
gelegen aan de Herengracht in een voormalig hotel. De eigenaren, de Heeren
van Zeven, hebben een kort geding aangespannen tegen de krakers vanwege
het brandgevaar dat de keuken zou opleveren. Omdat het pand gekraakt is,
konden de eigenaren het niet meer verzekeren. Binnenkort komt de rechter
langs om te kijken of er inderdaad sprake is van een onhoudbare
situatie.
In de keuken staat Tomohiro net de laatste maaltijden op te scheppen. Hij
is een aantal jaren geleden begonnen met koken in een Japans restaurant in
Rotterdam, waar hij de fijne kneepjes van het vak heeft
geleerd. Tomohiro: "Ik vond het te gek om in een kraakpand sushi voor vijf
piek te maken. Daar ben ik een jaar of drie geleden mee begonnen en het
was een groot succes." Hij kijkt een beetje peinzend naar het
toetje: sojamelkpudding met een saus van rode adukibonen. "Volgens mij
vinden Nederlandse mensen dit niet zo lekker. Ze zijn niet gewend aan de
structuur van de pudding." Normaal werkt hij ook met vlees en vis, maar
niet op deze plek. "Dat is het beleid. Ik heb geen idee waarom." Hij
verwijst naar een meisje dat net de keuken komt binnenwandelen. Magda wil
graag dat iedereen kan komen eten en de meeste bezoekers eten nu eenmaal
vegetarisch. "Het is niet om politieke redenen."
Magda en haar vriend Urec, die muziek draait tijdens het eten, komen uit
Polen en hebben geen verblijfsvergunning. Ze hopen dat ze uiteindelijk wat
geld kunnen maken met het restaurant. Momenteel moet er echter nog worden
geinvesteerd in bijvoorbeeld de kruidenvoorraad.
Misschien zouden Magda en Urec eens contact op moeten nemen met de mensen
van The Fridge. Begonnen in Vrieshuis Amerika dat ongeveer in dezelfde
periode als De Silo werd ontruimd, is dit restaurant tegenwoordig te
vinden in de Frederik Hendrikschool in West. Meike woont in dit pand. Haar
bewonersgroep neemt de derde donderdag van de maand voor haar
rekening. "Per avond blijft er ongeveer tweehonderd gulden over. Dit is
een soort mini actiepot: mensen kunnen voor acties geld aanvragen uit dit
potje. Misschien weten veel mensen dit niet, want we krijgen weinig
aanvragen binnen. Het geld hoopt zich maar op." Meil<e kookt al acht jaar
en heeft in diverse voku's gewerkt, zoals Salmonella in Groningen. Ze doet
het puur omdat ze koken heel leuk vindt. De maaltijden zijn
vegetarisch. "Ik wil koken wat ik zelf lekker vind. Dat is vaak niet
veganistisch, want ik ben dol op kaas en creme fraiche en zo." In de
spinaziesoep zat dan ook een flinke klodder room.
Vanaf de kraak in het midden van de jaren tachtig heeft in de Frederik
Hendrik-school een eetgelegenheid gezeten, onder diverse namen. Zo heeft
het onder meer Filistijnen en Ratjetoe geheten. In de oude tijd ging de
opbrengst van het restaurant naar bevrijdingslegers in Zuid-Amerika en
hing er aan de pui een spandoek met de tekst "Wapens voor El
Salvador". Sinds The Fridge er kookt, komt er een heel ander publiek
eten. Meike: "Het zijn meer mensen uit de kunstwereld en niet zozeer
krakers. Die mensen zijn eigenlijk veel gezelliger, uitbundiger. Ze
bestellen flesjes wijn en blijven de hele avond zitten kletsen."
Voor de ouderwetse krakerssfeer is Molli tegenwoordig de meest geschikte
plek. Molli, afkorting van molotovcocktail, is gevestigd in de Pijp. Bijna
iedereen kent elkaar. "Nieuwkomers komen zich zelfs voorstellen aan de
bar", zegt Maria die er met Jeroen al bijna twee jaar kookt. De maaltijden
zijn veganistisch, maar niet biologisch. Jeroen: "Dat zou het te duur
maken. Het belangrijkste is om voor weinig geld een goede vleesloze
maaltijd neer te zetten, in de hoop dat mensen zelf ook die richting op
gaan." Waarom dat zo belangrijk is? Jeroen moet er even over
nadenken: "Ik heb die keuze dertien jaar geleden gemaakt. Ik hou me er
niet meer mee bezig waarom ik het doe. Het is een onderdeel van mijn leven
geworden. Ik zit in kringen waarin niet gevraagd wordt naar de redenen
waarom ik geen vlees eet, want dat is hier heel normaal." Maria: "Ik ben
zelf vegetarier, maar door veganistisch te koken kan iedereen in principe
mee-eten. Daarnaast spelen politieke ideeen een rol: de uitbuiting van
dieren en de voedselproblematiek in de wereld.
Veganisme is de ultieme consequentie van vegetarier zijn." Toch eten Maria
en Jeroen thuis niet veganistisch.Jeroen: "Een keer in de twee weken
veganistisch koken is nog wel te doen, maar om dat in je eigen leven
consequent vol te houden is iets anders. Dan zou je geen enkel restaurant
meer binnen kunnen stappen." Maria vult hem aan: "Niet eens meer bij onze
bakker." Jeroen: "We sympathiseren wel met het veganistische gedachtegoed,
maar voor ons ligt de lat te hoog." Maria: "Het heeft binnen bepaalde
kringen een fascistoide connotatie: een gezonde geest in een gezond
lichaam. Het ligt in het verlengde van de Straight Edge-beweging: niet
drinken, niet roken, geen drugs, geen seks, behalve voor de
voortplanting." Jeroen: "Ik ken een band, die heet Vegan
Reich." Maria: "Dat zegt genoeg."
Een van de gasten komt aan tafel zitten. Hij woont zelf in een kraakpand
en kent in ruil voor een biertje nog wel een paar andere plekken. In de
Schinkelbuurt is net een restaurant geopend waar onder meer mensen van het
een half jaar geleden ontruimde Entrepotdok koken. Het schijnt dat daar
eerst met vlees gewerkt werd, maar dat men dwr onder druk van andere
krakers mee is gestopt. Wat vinden Maria en Jeroen ervan als mensen met
vlees werken in de voku? Maria: "Dat moeten ze zelf weten, maar ik ben het
er niet mee eens. Ik vind het jammer." Jeroen grapt: "Als zo'n tent
binnenkort in de fik vliegt, moeten ze niet gek opkijken." Hij hervat op
serieuzere toon: "Hoewel ik fundamentalistische trekjes heb, denk ik toch
dat ieder een keuze voor zich moet maken."
Alle restaurants hebben een dagmenu. Soms is er de keuze tussen twee
dagmenu's: een vegetarische schotel, of een met vis of vlees. Een dagmenu
bestaat meestal uit soep, een hoofdgerecht en een toetje. Vanaf ongeveer
drie uur in de middag kun je bellen om het gewenste aantal plaatsen te
reserveren voor die avond. De meeste restaurants zijn vanaf zes uur
geopend. Het eten wordt rond zeven uur opgediend. Bij binnenkomst melden
aan de bar om reservering te bevestigen.
(Uitzonderingen staan vermeld in de lijst.)
ADM
Eten: vegetarisch
Open: elke woensdag, vrijdag en zondag
Kosten: twaalf gulden vijftig voor een drie-gangenmenu
Adres: Hornweg 6, tel.: 4110081
BAKKER AREND
Eten: biologische & vegetarische broodjes, pizza en koeken
Open: elke woensdag tussen vier en negen uur
Kosten: vier gulden voor een pizza
Niet nodig om te reserveren
Adres: Plantage Doklaan 8
In hetzelfde pand zit
EETCAFE DE WOESTE WALMEN
Eten: vlees of vegetarische maaltijd
Open: hoort op zaterdag open te zijn. Niet duidelijk wat de
openingsfrequentie is of hoe te reserveren
Kosten: twintig gulden voor een drie-gangenmenu
BEVER
Eten: vis of vegetarische maaltijd
Open: elke vrijdag vanaf zeven uur
Kosten: vijftien gulden voor een drie-gangenmenu
Reserveren: in de middag langs gaan of om zeven uur komen
Adres: boot aan de Surinamekade, naast de Azart (Ship of Fools)
EINDE VAN DE WERELD
Eten: keuze tussen een vlees- of een vegetarische maaltijd
Open: elke woensdag en vrijdag
Kosten: twaalf gulden voor een vegetarische maaltijd, vijftien gulden voor
een vleesmaaltijd en drie gulden vijftig voor het toetje.
Niet nodig om te reserveren: die het eerst komt, het eerst maalt, dus wees
op tijd
Adres: boot aan de Javakade t/o nummer 2, tel.: 4190222
Extra: gratis brood met kruidenboter
THE FRIDGE
Eten: vegetarisch
Open: elke woensdag en donderdag vanaf half zeven open
Kosten: twaalf gulden vijftig voor een drie-gangenmenu
Adres: Frederik Hendrikstraat 111
tel.: 06-24634066 of 6846437
Extra: dj draait muziek
GROOTMOEDER
Eten: vegetarische maaltijd
Open: elke zaterdag en zondag vanaf zeven uur
Kosten: tien gulden voor een driegangenmenu
Adres: Herengracht 135, tel.: 06-29456936
Extra: dj draait tijdens het eten muziek
MKZ
Eten: vegetarisch
Open: elke maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag vanaf zeven uur
Kosten: vijf gulden voor een driegangenmenu
Adres: 1e Schinkelstraat 14-16, tel.: 6790712
MOLLI
Eten: afwisselend vegetarische of veganistische maaltijd
Open: bijna elke dinsdag vanaf zeven uur
Kosten: zes gulden voor een driegangenmenu
Adres: Van Ostadestraat 55hs, tel.: 6761427
Extra: gratis spa rood, koffie en thee
PEPER
Eten: biologisch & veganistische maaltijd
Open: elke dinsdag, vrijdag en zondag / zondag: lunch van 12.00 tot 18.00
(geen reservering nodig)
Kosten: twaalf gulden vijftig voor een drie-gangenmenu
Adres: Filmacademie - Overtoom 301, tel.: 7794912
Extra: gratis Internet aan de bar
RIJKSHEMELVAART
Eten: vegetarische maaltijd
Open: vanaf het festival op Hemelvaartsdag elky zaterdag tot aan de herfst
Kosten: vijfentwintig gulden voor een drie-gangenmenu, korting voor
kinderen
Adres: Oude Haagseweg 58, tel.: 6894450
ZAAL 100
Eten: dinsdag en donderdag: vegetarisch; 1e en 3e woensdag van de maand
veganistisch
Kosten: tien gulden voor een driegangenmenu
Adres: De Wittenstraat 100, tel.: 6880127
--------------------------------------------------------------
afmelden kan via: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
info: http://kraken.dvxs.nl archief: http://skwot.dvxs.nl
autonoom centraal krakenverzamelpunt: http://squat.net
<sponsor> http://radar.squat.net </sponzer>
|