From: Merijn (merijn89@cb3rob.net)
Date: 26 May 2002 13:59 uur
Verhoormethoden / Ken de verdachte, ken de zaak
door Louis Cornelisse
Trouw - 2002-05-25
De politie loopt bij het verhoren van verdachten vaak spitsroeden. De
verleiding is groot om Volkert van der G., verdacht van de moord op Pim
Fortuyn, hard aan te pakken. Maar het mag niet en het werkt niet. Zelfs
strikvragen zijn taboe.
Veel fantasie heeft een wraakzuchtige aanhanger van Fortuyn niet nodig om
methoden te bedenken de zwijgende verdachte Van der G. aan de praat te
krijgen. De rechercheur kijkt hem in zijn ogen en zegt: ,,Jij wilt niet
praten? In dat geval kondigen we publiekelijk aan dat je vanmiddag om drie
uur wordt vrijgelaten op de Coolsingel.'' Of leg hem aan de
leugendetector. Breng de man onder hypnose. Zet hem op water en brood en
houd hem het klokje rond wakker. Hang naast de foto van een gevelde,
bloedende Pim Fortuyn portretten aan de wand van vrouw en kind. Alles moet
uit de kast, zullen genoegdoening eisende burgers vinden, tot Van der
G. zijn stilzwijgen verbreekt.
Het Nederlands recht kent strikte regels voor het verhoren van
verdachten. Voorop staat dat een verklaring 'in vrijheid' moet zijn
afgelegd. De rechter accepteert geen bekentenissen die met onacceptabele
pressie zijn afgedwongen. Vooral omdat een verklaring onder die
omstandigheden afgelegd, onbetrouwbaar is.
De tweede regel is minstens zo dwingend. Een verdachte hoeft niet aan zijn
veroordeling mee te werken: nemo tenetur se ipsum prodere. Daaruit vloeit
voort het recht te zwijgen en te liegen.
In dat speelveld moet de politieverhoorder proberen binnen de wettelijke
lijnen te blijven. Een heikele onderneming. Zodra een advocaat lucht
krijgt van een overtreding van de 'vrijheidsregel', zal die eisen dat de
verklaring in het proces geen rol mag spelen. Niet voor niets vallen
advocaten graag in de rechtszaal de totstandkoming van een bekentenis
aan. Dat is begrijpelijk, omdat de mate van dwang waaronder een verklaring
is afgelegd, altijd voor discussie vatbaar is.
,,Het in vrijheid afleggen van een verklaring is op zichzelf een dubieuze
eis'', concludeert mr. Lodewijk van Zwieten. De ex-advocaat werkt bij de
rechtbank in Rotterdam en is een deskundige op het gebied van
verhoortechnieken. Hij schreef er de studie 'Bijzondere verhoortechnieken
en art.29 Sv.' over.
Daarin diept Van Zwieten het artikel in het Wetboek van Strafvordering uit
dat de grenzen van het ondervragen van verdachten aangeeft. ,,Een
verdachte zit vast en weet niet wat de politie weet. Dat kun je geen
volledige vrijheid noemen'', meent Van Zwieten.
Bovendien wordt de verdachte uit tactische overwegingen in onzekerheid
gehouden. Die pressie wordt tot het uiterste verhoogd als de verdachte het
regime van 'alle beperkingen' krijgt opgelegd, zoals Volkert van der
G. Dat regime houdt onder meer in dat hij niemand anders ziet en spreekt
dan zijn advocaat en ondervragers.
Tot hoever mag die druk gaan? Van Zwieten: ,,Langdurig verhoren mag als
het om een ernstig misdrijf gaat. Toch is het verstandig om op tijd
verzorging en rust toe te staan. Anders loop je het risico dat de
verdachte maar wat zegt om van de verhoren af te zijn.'' De twee van
Putten, Herman Dubois en Wilco Viets, beweren dat ze zo onder druk gezet
zijn, dat ze bekenden de stewardess Christel Ambrosius verkracht en
vermoord te hebben. Voor de rechter, dachten ze, zouden ze de verklaringen
wel rechtzetten.
Er kleefde nog wat anders aan de verhoren van het duo. De Puttense zwagers
kwamen in hun bekentenissen met verbluffend veel details over de moord op
de proppen. Hun uitspraken leken gebaseerd op wetenschap die alleen de
moordenaars bij zich konden dragen, de zogenaamde daderkennis. Hun
advocaat suggereerde dat die levensechte elementen in de verklaringen
waren binnengeslopen via de verhoren zelf. De rechercheurs zouden ze te
berde hebben gebracht.
Van Zwieten: ,,De verhoorders kunnen informatie hebben ingebracht via
leidende en suggestieve vragen. Die zijn daarom uit den boze. Ik begrijp
het wel, dat ondervragers de neiging hebben 'Is het niet zo...'-vragen te
stellen.'' Daarmee wordt informatie het verhoor binnengesmokkeld en dat is
nu juist niet de bedoeling.
Van Zwieten: ,,Het menselijk geheugen werkt zo dat mensen herinneringen
opbouwen. Ook in een verhoor. Later weten ze niet meer waar ze die
informatie vandaan hebben.'' Ook strikvragen zijn taboe. Daarmee wordt de
betrouwbaarheid van een eventuele verklaring ondermijnd. Ook rust er een
verbod op beloftes van het type: 'als je bekent mag je naar huis'.
Wat mag er dan wel tijdens een verhoor? Op de Rechercheschool in Zutphen
wordt de Standaard Verhoorstrategie (SVS) onderwezen. Daarin wordt
gesouffleerd: ga niet meteen op het doel af; hanteer het
5xKen-model. Voordat de ondervragers het verhoor ingaan, hebben ze de vijf
Ken-gebieden zo uitputtend mogelijk uitgediept: Ken de plaats waar het
delict is gepleegd, ken de sporen, ken de zaak zelf, ken het feit en ken
de persoon van de verdachte.
In praatjes vooraf -die nog niet tot het verhoor horen- wordt uitgevist
wie de verdachte is. Daarna wordt uitgemaakt wie of welk koppel het meest
geschikt is om in te zetten. Tijdsduur van de verhoren, intensiteit van de
ondervragingen worden daarna op de verdachte toegesneden.
Als de cautie ('dit is een verhoor, u bent niet verplicht te
antwoorden') is gegeven, gaat het team over op trechteren. ,,De
vraagstelling gaat van algemeen naar meer specifiek. Op bepaalde momenten
gaat de verhoorder constateren, informatie samenvatten. Als de verdachte
is omsingeld wordt hij geconfronteerd met technische aanwijzingen. Daarmee
wordt getracht de innerlijke spanning bij de verdachte op te voeren''.
Bij Volkert van der G. -die slechts zijn naam uitspreekt- kunnen
technieken gebruikt worden die ook voorkomen bij de inmiddels verboden
Zaanse verhoormethode. Die techniek van ondervragen vierde hoogtij in de
jaren negentig van de vorige eeuw. Aan de wand werden foto's van het
slachtoffer gehangen met daarbij die van dierbaren van de verdachte. Door
middel van oortelefoons kregen de ondervragers instructies van
communicatiedeskundigen. Van buitenaf letten die vooral op signalen van de
verdachte.
De verhoortechniek is deels gebaseerd op Neurolingustisch programmeren
(NLP). Volgens die methode wordt aan de hand van het taalgebruik en het
gedrag uitgevist of een verdachte visueel gericht is, op het gehoor,
zicht, geur, dan wel kinesthetisch (gevoelsmatig). De verhoorders kunnen
daarmee hun voordeel doen. Door op die specifieke gevoelens in te spelen
wordt geprobeerd een 'verbondenheid' te creren. Van Zwieten: ,,Dat werkt
als je ervan uitgaat dat mensen die op elkaar lijken zich tot elkaar
aangetrokken voelen.''
Op basis van de kennis uit het NLP kan het verhoorteam een rolverdeling
maken. De ene wordt de vaderfiguur, de ander een techneut, de volgende de
boeman. Van Zwieten: ,,Uiteindelijk gaat het om de herbeleving van het
feit. Gehoorgevoelige mensen krijgen een bandopname te horen, visueel
ingestelde verdachten foto's.'' Tijdens het verhoor gaan de ondervragers
inschuiven, steeds dichter op de verdachte zitten. Daarbij kunnen ze gaan
spiegelen. Soms trekken rechercheurs bewust dezelfde soort kleding aan als
de verdachte. Diens gedrag wordt nagebootst. Als hij met zijn armen over
elkaar gaat zitten, doen de rechercheurs dat ook. Dat ritueel zou de
verdachte op zijn gemak moeten stellen.
De confrontatie met foto's van slachtoffer en dierbaren wordt doorgaans
door de rechter niet geaccepteerd. Maar onderdelen van de Zaanse methode
kunnen ingezet worden, zonder dat de rechter het resultaat van het verhoor
verwerpt. Want bij een derdegraads verhoor (het meest stevige) kan
veel. Zo oordeelde de Hoger Raad in mei 2000 dat een verhoor met Zaanse
trekken ermeedoor kon. Er werden schietbewegingen op het hoofd van de
verdachte gemaakt. Ook zeiden de verhoorders dat ze gingen plakken en
knippen. Daarmee suggereerden de rechercheurs dat ze een verklaring in
elkaar gingen flansen, dat zo ongunstig mogelijk voor de verdachte zou
uitpakken.
Volkert van der G. blijft tot nu toe zwijgen. Een feit dat tamelijk uniek
is. De meest geharde activisten en terroristen raken uiteindelijk aan de
praat. De standaard verhoorstrategie heeft uiteindelijk op hen vat. Dat
geldt kennelijk niet voor Van der G. Ook met pseudo-psychologische
technieken als het NLP komt de politie dan niet ver.
Rest de mogelijkheid tot een forensische hypnoseverhoor, zoals dat in de
Verenigde Staten en Groot-Brittanni veel wordt gedaan. In Nederland zijn
wel verdachten onder hypnose verhoord, maar de ervaringen ermee zijn
slecht. In principe wordt de techniek alleen nog ingezet bij het horen van
getuigen. De uitkomst mag niet als bewijs dienen, hooguit om de verdachte
te ontlasten. Van Zwieten merkt bovendien op: ,,Het is bovendien een
misvatting dat iemand onder hypnose dingen doet die hij niet wil doen. Het
verhoren onder hypnose van een ontkennende verdachte is daarom zinloos''.
Als de verdachte van de moord op Fortuyn zijn kaken op elkaar blijft
houden, kan er nog slechts getracht worden hem buiten het verhoor aan de
praat te krijgen. Lukt ook dat niet, dan zal alles afhangen van het
technische bewijs als de kogels, het pistool, vingerafdrukken en ander
materiaal. Er bestaat een kans dat de verdachte in de rechtszaal voor de
buitenwereld zijn motieven voor de moord ontvouwt. Dan moet hij minstens
drie maanden zijn mond houden voor het zover is, de standaardtermijn voor
de eerste voorgeleiding.
Volhardt Volkert van der G. ook in de rechtszaal in zijn stilzwijgen, dan
mag dat niet tegen hem gebruikt worden. In bijvoorbeeld Noord-Ierland
geldt sinds een paar jaar het zwijgen van een verdachte als een bewijs van
schuld. Processen tegen zwijgende Ira-verdachten leidden daartoe.
Van Zwieten: ,,Als Nederland dat ook zou doen blijft er niets van het
zwijgrecht over. Zou die regel overgenomen worden, dan wordt de verdachte
gedwongen aan zijn veroordeling mee te werken, en dat is onacceptabel.''
+++++++++++++++++++++++++++++
Free Juanra !!
Hoeveel burgerrechten moeten we inleveren
om een gevoel van veiligheid te creeren?
http://www.freejuanra.org
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
---------------------------------------------------------------------
Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
Faq: kraken-post-faq@dvxs.nl Archief: http://skwot.dvxs.nl
Kraken verzamelplaats: http://squat.net
|