From: hj (oioioi@pz.nl)
Date: 22 Sep 2002 13:10 uur
Lang stuk uit blad van de gemeente Amsterdam. Staat ook best iets
interessants in: Filmacademie aan de Overtoom, die in 1999 na slechts
zestien dagen leegstand werd gekraakt. Wat jaar leegstand?
Via www.nul20.nl kun je ook nog lezen over G.W. Bakker, berucht speculant,
die na dertig jaar projectontwikkeling nog steeds ruzie heeft met bewoners.
Andere tijden: culturele vrijplaatsen zijn gemeentezorg geworden
Van krakersbolwerk naar broedplaats
Onder het motto 'geen cultuur zonder subcultuur' ging in 1999 het
Amsterdamse Broedplaatsproject van start. Aanleiding was de teloorgang van
verschillende woon/werkpanden. Tal van initiatieven bloeiden op, met als
paradepaardje het NSDM-terrein in Noord, maar de ambities werden getemperd
door botsende wet- en regelgeving en concurrentie van de 'vrije markt'. Het
streefaantal betaalbare woon/werkruimtes blijkt nauwelijks haalbaar, tenzij
er op zijn Nederlands wordt gedoogd.
Begin 1998 werden de gekraakte en tot culturele vrijplaats omgetoverde
graansilo's bij de Westerdoksdijk ontruimd. Vrieshuis Amerika aan de
Oostelijke Handelskade en de Kalenderpanden ondergingen hetzelfde lot.
Protest steeg op; zonder vrijplaatsen zou Amsterdam doodbloeden, de stad zou
'veryuppen' en er werd gevreesd voor een culturele exodus. Het Amsterdamse
gemeentebestuur toonde zich gevoelig voor deze argumenten. Samenwerking
tussen de Stedelijke Woningdienst, de dienst Ruimtelijke Ordening en de
Stichting Woon-Werkruimten voor Kunstenaars (SWWK) leidde tot
BroedplaatsAmsterdam.
Voorlopig mikt het Projectmanagementbureau op de realisatie van
veertienhonderd tot tweeduizend woon/werkruimten in 2005. De taakstelling is
de afgelopen jaren echter niet gehaald. Woordvoerder Ad Jan van Gelderen:
"De meeste projecten zijn complex en vergen een lange voorbereidingstijd.
Bovendien is er veel concurrentie; geschikte panden zijn vaak ook
interessant voor projectontwikkelaars. Alleen panden die een
maatschappelijke bestemming hebben zijn niet in trek bij de commerciële
markt . Maar die liggen niet voor het oprapen."
Wat de realisatie nog lastiger maakt zijn botsende wet- en regelgevingen.
"De wetgeving staat de combinatie van wonen en werken niet overal toe. In
industriegebieden heb je te maken met milieuwetgeving, waardoor er niet
gewoond mag worden. Op andere plaatsen heb je te maken met veiligheidseisen.
Van ons mag alles, maar Bouw- en Woningtoezicht of het Havenbedrijf kunnen
besluiten dat er gehandhaafd moet worden. Hierdoor is het erg moeilijk om
woon/werkpanden te realiseren. Waarschijnlijk wordt Marcusstraat 52 in Oost
het enige nieuwe pand waar op korte termijn die dubbelfunctie te realiseren
is, omdat het bestemmingsplan dat toelaat."
'Krakers van industriële panden hebben niets aan een pietluttige broedplaats
'
Het is aan de stadsdelen zo'n bestemmingsplan te wijzigen. "Maar wij kunnen
de stadsdelen niets door de strot duwen. Stadsdelen Noord en Westerpark
willen zich graag profileren op het culturele vlak, maar andere staan een
stuk minder open voor dit soort initiatieven of er is gewoon geen ruimte,"
weet Van Gelderen.
Voor het voormalige schoolgebouw in de Marcusstraat konden gegadigden zich
onlangs inschrijven. Er zijn inmiddels 43 inzendingen binnen. Een van de
plannen komt van de antikrakers die het pand al jaren in gebruik hebben. Dat
een aantal van hen zal moeten verkassen is volgens Van Gelderen 'all in the
game'. "We willen de panden beschikbaar maken voor iedereen. En dus zullen
de huidige gebruikers net als ieder ander een plan moeten indienen en aan de
criteria moeten voldoen."
Veertig procent van de gebruikers van een woon/werkpand dat met subsidie uit
het broedplaatsproject wordt gerealiseerd, moet voldoen aan de SWWK-norm. Ze
moeten onder meer professioneel kunstenaar zijn en hun inkomen moet onder de
ziekenfondsgrens voor zelfstandigen (19.650 euro) liggen. De overige zestig
procent van de bedrijvigheid moet 'aan kunst gerelateerd zijn'. Van
Gelderen: "Dat kan dus van alles zijn. Waar we in elk geval voor moeten
waken is dat zich commerciële bedrijven vestigen in die panden, waarvan de
huren ver beneden het marktconform niveau liggen. Maar verder zijn de
gebruikers vrij om te doen en te laten wat zij willen in een gebouw."
De ontwikkeling van het NSDM-terrein in Noord (in totaal dertigduizend
vierkante meter) is het paradepaardje van het broedplaatsproject. Stichting
Kinetisch Noord heeft onlangs een ambitieus bedrijfsplan ingediend dat van
het complex een cultureel bolwerk moet maken. Het wordt momenteel op
technische haalbaarheid beoordeeld door het Projectmanagementbureau.
BroedplaatsAmsterdam heeft 6,5 miljoen euro uitgetrokken voor de bouw van de
casco's voor ongeveer 150 werkplekken, voor film- en theaterzalen en de
infrastructuur in de enorme loods op de voormalige scheepswerf. Daarnaast
heeft de centrale stad nog eens 4,1 miljoen euro krediet verleend aan het
stadsdeel voor renovatie van het dak en de buitenmuren. De rente van dat
krediet wordt in de vorm van huur opgebracht door de gebruikers.
Sinds 1999 zijn er 350 nieuwe werkplekken gecreëerd en zijn bestaande
werkplekken verbouwd met 'broedplaatssubsidie'. In de Kraijenhoffstraat
(Czaar Peterbuurt) is een bedrijfsverzamelgebouw gerealiseerd met onder meer
zestien ateliers voor kunstenaars op de bovenverdieping. Verder staat
Pakhuis Wilhelmina aan de Oostelijke Handelskade in de steigers. In de
planning voor komende jaren staan veertig projecten (in totaal ongeveer
achthonderd werk- en woon/werkplekken), waaronder gebouw De Heining in
Westpoort, kunstplint Flat Florijn in Zuidoost en verzamelgebouw De Bonte
Zwaan in Westerpark.
Vliegdekschip
Maik ter Veer was een van de vele krakers/kunstenaars die na ontruiming van
de graansilo's op aanraden van onder andere Duco Stadig (wethouder
Volkshuisvesting) in 1998 naar het ADM-terrein in het Westelijk Havengebied
vertrokken. Terwijl het getouwtrek om het lot van het terrein en zijn 125
bewoners onverminderd doorgaat, wordt deze maand (van 19 tot 21 september)
het vijfde festival gehouden. Dit jaar is het politieke statement 'Robo
Sapiens'. Ter Veer: "Krakers worden als pionnetjes heen en weer geschoven
tussen de gemeente en malafide projectontwikkelaars. Voor het gemak wordt
nogal eens vergeten dat het mensen zijn die in die schimmige situatie
verkeren. Diezelfde mensen die ervoor hebben gezorgd dat de graansilo's -
die nu worden bevolkt door onder anderen gemeentepolitici - er nog steeds
staan. Met Robo Sapiens willen we de nadruk vestigen op het menselijke
aspect."
Het Projectmanagementbureau kan vooralsnog niets doen voor de toekomst van
het ADM-terrein. Daarop rust namelijk een 'havengerelateerde' bestemming.
Een optie is de aankoop van het terrein door Erik de Vlieger, eigenaar/
directeur van Imca-Vastgoed en Shipdock Amsterdam. Het laatstgenoemde
bedrijf zou De Vlieger graag vestigen op het ADM-terrein. De Vlieger heeft
zoals hij zelf zegt 'sympathie voor de krakersbeweging'. De afgelopen jaren
heeft hij enkele kraakpanden die in zijn bezit waren gelegaliseerd. Mocht
het tot een deal komen met de huidige eigenaar (Bertus Lüske, die na de
kraak met een knokploeg het terrein hardhandig probeerde te ontruimen) dan
kunnen de krakers wat De Vlieger betreft in het bestaande gebouw blijven.
Een romantischer plan noemt De Vlieger de aankoop van een vliegdekschip uit
1946 dat nu nog in Brazilië ligt. "Het grootste obstakel is de vraagprijs,
maar het zou fantastisch zijn om zo'n enorm schip aan de krakers in beheer
te geven. Het dek alleen is al twee keer de Arena. Maar daar kunnen we
voorlopig alleen maar van dromen." Dit plan van De Vlieger staat Ter Veer
zeker aan. "Zo'n enorm schip zou een prachtig alternatief zijn voor de
krakers van industriële panden. Die hebben niks aan een pietluttige
broedplaats. Daar kunnen we geen festival organiseren op de schaal waarop
dat ook dit jaar weer gebeurt. We bieden een spectaculair programma met een
aantal internationale primeurs. In de 'normale wereld' zou dit een
miljoenenproductie zijn. Wij kunnen zo'n festival echter zonder subsidie
organiseren, omdat de internationale theaterwereld solidair met ons is."
Stichting Kinetisch Noord wil van het NSDM-terrein een groot cultureel
bolwerk maken
Ter Veer zat ook bij de besprekingen over de toekomst van het NDSM-terrein.
Maar uiteindelijk zijn er nauwelijks ex-krakers uit de graansilo's, het
Vrieshuis en de Kalenderpanden bij dit megaproject betrokken. Ter Veer: "De
mensen die daar nu plannen maken hebben handig gebruik gemaakt van het
culturele krediet dat door de jaren heen in die vrijplaatsen is opgebouwd.
Op zich is het prima dat er zoveel geld wordt uitgetrokken voor een
culturele bestemming. De wijze waarop dat gebeurt druist echter in tegen de
filosofie van de ADM-bewoners. Het lijkt er sterk op dat de mensen van het
NDSM-terrein zich laten gebruiken voor grootstedelijke plannen van de
politiek en door mensen als Joop van den Ende."
In de Docklandshal op het NDSM-terrein zullen de komende jaren commerciële
activiteiten plaatsvinden. Zo heeft Joop van den Ende de hal momenteel in
gebruik voor het theaterspektakel De la Guarda. David Schild, zakelijk
leider van Stichting Kinetisch Noord: "Met de inkomsten daarvan kan de
projectorganisatie zichzelf betalen. Dat is namelijk niet in de subsidies
inbegrepen. Die Docklandshal wordt over enkele jaren afgebroken en de
stichting is alleen opgericht om het project aan te jagen. Wij zullen op een
gegeven moment plaatsmaken voor een gebruikersvereniging die zichzelf in de
cultuurloods moet kunnen bedruipen."
De ontwikkeling van het NDSM-terrein is onderdeel van een grootstedelijk
project. In de toekomst zullen er tevens woningen en bedrijven worden
gevestigd. Voor dat plan is B.V. Durf opgericht waarin Kinetisch Noord, het
stadsdeel, enkele woningbouwverenigingen en commerciële partners gaan
samenwerken.
Ideologische waakhond
Naast het realiseren van nieuwe projecten subsidieert BroedplaatsAmsterdam
ook enkele bestaande woon/werkpanden. Zoals de voormalige Filmacademie aan
de Overtoom, die in 1999 na slechts zestien dagen leegstand werd gekraakt.
Een deel van de krakers is afkomstig uit een gebouw op het OLVG-terrein dat
eerder dat jaar werd ontruimd. In eerste instantie zou de Filmacademie (toen
nog eigendom van Hogeschool Amsterdam) worden afgebroken om plaats te maken
voor een fietspad.
Na lang overleg met de gebruikers heeft de gemeente het gebouw aangekocht.
In 2001 kreeg de gebruikersvereniging Eerste Hulp bij Kunst een contract
voor twee keer twee jaar. Ook wordt er ruim een miljoen euro geïnvesteerd om
het gebouw onder meer brandveilig te maken. In de Filmacademie zijn veertien
onofficiële woonappartementen. Verder zijn er een veganistisch restaurant,
een film- en een theaterzaal en diverse werkruimten gevestigd.
Martijn Tellinga maakt muziek en organiseert concerten en festivals. Hij
heeft vanaf het begin een ruimte in gebruik in het monumentale pand dat
schuilgaat achter een robuuste voorpui. Dat de gemeente het pand heeft
aangekocht en de vereniging een contract heeft gegeven vindt Tellinga prima.
"Er zijn mensen in het gebouw die er anders over denken, maar ik heb er geen
enkel bezwaar tegen, zolang we zelf maar mogen bepalen wat hier gebeurt. In
eerste instantie wilde de gemeente ons een standaard bedrijfscontract laten
tekenen, maar dat hebben we geweigerd. Dan bepaalt de gemeente wanneer je er
uit wordt geschopt en heb je uiteindelijk geïnvesteerd in een slooppand.
Bovendien mochten we dan geen evenementen voor het publiek organiseren."
De gebruikers betalen tussen de tachtig en 120 euro huur per maand. Hiervan
wordt ook het G.E.B. betaald. Geld voor nieuwe apparatuur wordt bij elkaar
gespaard met de opbrengst van evenementen. Het laatste half jaar wordt hard
gewerkt aan het opzetten van een professioneel podium voor film, kunst en
muziek. Tellinga heeft er alle vertrouwen in dat het contract over vier jaar
wordt verlengd. "Dat podium komt er en ik kan me niet voorstellen dat de
gemeente zoveel investeert in een pand dat over vier jaar gesloopt wordt."
Een ander gekraakt gebouw waar BroedplaatsAmsterdam in investeert is een
voormalige drukkerij/school aan de Plantage Doklaan. Het gebouw is een
labyrint van werkplaatsen. Verder is er een voormalige kerkzaal in het pand
die nu voornamelijk dienst doet als tentoonstellingsruimte en er is een
bakkerij en een niet-commercieel restaurant. In totaal werken er ongeveer 25
mensen. Tien krakers wonen ook in hun werkruimte, maar slechts drie van hen
zijn officieel ingeschreven. Na ontruiming van de graansilo's en de
Houtkopersburgwal (Centrum) werd het pand begin 1998 gekraakt.
Glaskunstenaar Hessel Dokkum heeft een 23-jarige kraakcarrière achter de
rug. "We wilden het nu een keer via de legale weg proberen. En dat is na
anderhalf jaar getouwtrek gelukt. Het is wel even wennen. We hebben opeens
eigenaarsverantwoordelijkheid en hebben te maken met veiligheidseisen en
financiële beslommeringen. Maar ons gaat het uiteindelijk om de invulling.
Die bepaalt of dit een vrijplaats is of niet." Vrijplaats of geen
vrijplaats, de beheersconstructie is tamelijk bureaucratisch. Stichting TOK
behartigt de zakelijke kant, en een gebruikersvereniging regelt de
dagelijkse gang van zaken. Om te voorkomen dat het project door interne
ruzies uit elkaar valt zijn er drie externe leden aan de stichting
toegevoegd. Tenslotte worden in een huisvergadering de definitieve
beslissingen genomen. Die bureaucratie is volgens Dokkum nodig om de
collectiviteit te handhaven, waarbij de stichting fungeert als 'ideologische
waakhond'.
De gemeente heeft het pand voor ruim anderhalf miljoen euro gekocht en het
vervolgens doorverkocht aan de stichting voor een symbolische euro. De
erfpacht bedraagt ruim dertigduizend euro per jaar en wordt door de
gebruikers in de vorm van huur opgebracht.
Dat er officieel niet in het pand gewoond mag worden, spijt Dokkum zeer. "We
willen dat alle ruimten multifunctioneel gebruikt kunnen worden. Dus wat nu
als woonruimte wordt gebruikt, moet een volgende keer werkruimte kunnen
zijn. Wanneer we de wooneisen toepassen moet woonruimte ook altijd
woonruimte blijven. Dat is in strijd met hetgeen het broedplaatsenbeleid
beoogt, namelijk diversiteit en flexibiliteit. Bovendien zijn onze eigen
eisen ook niet zo hoog: er is één douche voor het hele gebouw, maar dat is
voor niemand een bezwaar."
Janna Van Veen
NUL20, nr 4 - september 2002
---------------------------------------------------------------------
Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
Faq: kraken-post-faq@dvxs.nl Archief: http://skwot.dvxs.nl
Kraken verzamelplaats: http://squat.net
NIEUW: http://www.kraak-forum.tk (Forum)
|