From: Joop Ankerman (ankerman@angelfire.com)
Date: 14 Apr 2003 14:35 uur
Vrijplaats in verval
Adriaan Bontebal:
Ik stond achter de
schutting, met helm
en ijzeren pijp
door
Els Brenninkmeijer en
Monique van Oostrum
Opgewonden sluipen vijf mensen in
een koude nacht in december 1980
naar het voormalige belastingkan-
toor aan het Buitenom. In hun hoofd
maar iin gedachte: Deze keer mag
het niet misgaan. Door het duister
worden de contouren van de schut-
ting zichtbaar. Haastig klimmen twee
mannen eroverheen. Politie! Op-
nieuw betrapt. Het duo wordt onmid-
dellijk ingerekend en vastgezet. Maar
terwijl de agenten druk bezig zijn met
de arrestatie, klimmen de andere drie
over de schutting en zij dringen het
pand binnen. Daarmee leggen zij het
fundament voor wat spoedig zou uit-
groeien tot het grootste krakersbol-
werk van Den Haag.
Bijna 23 jaar later is van de muurschil-
dering in oorlogskleuren, ooit een
vlammende aanklacht tegen het
sloopbesluit van 1995, weinig meer
over. De verf is verbleekt. Evenals het
activisme dat het pand jarenlang op
zijn grondvesten deed schudden. Op
een doordeweekse dag is in het laby-
rint van gangen, trappen en kamers
nauwelijks een sterveling te beken-
nen, of het moet de zwarte kat zijn
die angstig de tuin inschiet.
De meesten van de naar schatting der-
tig bewoners zitten op hun werk.
Hun kinderen zijn naar school. Het
lijkt jaren geleden dat het laatste
boek in de Koerdische bibliotheek is
uitgeleend.
Alleen het gesnor van de machines in
drukkerij Adelante en gerammel in de
keuken van het veganistisch/biolo-
gisch eetcafi Water en Brood verra-
den enig teken van leven.
De kleine, enigszins naar binnen ge-
richte leefgemeenschap in de Haagse
binnenstad is niet wat de krakers van
het eerste uur voor ogen hadden,
toen ze besloten tot kraak van het al
twee jaar leegstaande pand. Het was
een gezamenlijke actie van de kraak-
beweging en het buurtcomiti Schil-
derswijk. Zij beoogden een woon- in
werkgemeenschap met een sterke
buurtfunctie. Het pand kreeg de pas-
sende naam de Blauwe Aanslag, naar
de gehate enveloppen van de Belas-
tingdienst. Oud-bewoner en dich-
ter/schrijver Adriaan Bontebal claimt
nog altijd de geestelijke vader te zijn.
Speeltuin
Achter de ongenaakbare gevel van
het complex aan het Buitenom vierde
de tegencultuur, het zich afzetten te-
gen alles wat maatschappij was, jaren-
lang hoogtij. De Blauwe Aanslag, sy-
noniem voor een zelfbewuste, actieve
krakersscene, werd een begrip in
Den Haag. Elke nieuweling kon zich
naar hartelust ontwikkelen. Het was
iin grote speeltuin, zegt raadslid
van de Haagse Stadspartij Joris Wijs-
muller, die in 1985 als 19-jarig groen-
tje in de Blauwe Aanslag belandde.
Een ruimte om alles te ondernemen,
te experimenteren. Als een spons heb
ik alles in me opgezogen. Adriaan
Bontebal was computerprogram-
meur, maar hij gaf zijn baan op om
zich bij de eerste groep krakers aan te
sluiten. Een vrijplaats waar ik alles
heb geleerd.
In de kelder van het complex vestig-
den zich in december 1980 twaalf
mensen. De omstandigheden waren
niet ideaal, herinneren Mieke Bosse
en Peter Drijver zich. Tegenwoordig
beiden architect, destijds nog stu-
dent. Er was iin WC, ien kraan. Het
was winter, icht koud. Eigenlijk een
ongelooflijk stom moment om te kra-
ken, zept Drijver nu. Geen water,
maar staven ijs die uit de muren sta-
ken. Flessen melk bevroren onder je
ogen. Met kacheltjes probeerde het
groepje de ergste kou te verdrijven. In
de herinnering van Mieke Bosse over-
heerst vooral het gevoel van roman-
tiek. Al die ramen die onder de ijs-
bloemen zaten... Nooit heb ik zoiets
moois gezien. Al het andere deed er
niet toe.
Alle romantiek ten spijt was het voor-
al stevig aanpakken voor de eerste be-
woners. Het interieur verkeerde in er-
barmelijke staat. De Rijksgebouwen-
dienst had het sanitair kapot laten
slaan, elektra gesloopt en de verwar-
ming onklaar gemaakt om krakers te
ontmoedigen. Alles moest vanaf de
grond toe worden opgebouwd. Daar-
mee was een perfecte selectiemetho-
de voor nieuwe bewoners gevonden:
het befaamde inklussen.
Spoedig wist een kleurrijk gezelschap
de Blauwe Aanslag te vinden. Daklo-
zen, mensen in de war. Peter Drijver:
De grootste idioten stonden aan de
deur. Hadden ze ergens gelezen dat
hier zeshonderd mensen konden wo-
nen . Wie in de Blauwe Aanslag wil-
de wonen, moest zijn handen uit de
mouwen steken. Verwarde mensen
haakten vanzelf af, anderen werden
al onpasselijk bij het idee. Zo bleven
alleen de goeien over, vertelt Mieke
Bosse.
De groep van twaalf breidde lang-
zaam uit tot een man of vijftig. Er ont-
stonden verschillende woongroepen.
Het tuinhuis en de zogeheten oud-
bouw werden ateliers en woonruim-
ten voor een paar individuele bewo-
ners. Een bonte, uiteenlopende verza-
meling van al dan niet gesjeesde stu-
denten, alleenstaande moeders, weg-
gelopen tieners, anarchisten en kun-
stenaars.
Weinigen hadden een baan en de
meesten waren met hun studie ge-
stopt. Het schiep ruimte om zelf iets
te beginnen. De linkse drukkerii Adel-
ante, het Koffiehuis, de alternatieve
boekhandel de Groote Leegte of krant-
jes als de Zwarte om het eigen gedach-
tegoed te verspreiden. Er kwamen ate-
liers en oefenruimten voor bandjes.
Zesduizend vierkante meter bood
meer dan genoeg ruimte.
Katapultoefenbaan
Demonstreren tegen kernwapens, ka-
pitalisme, de consumptiemaatschap-
pij of de regering was in die jaren een
verplichting, anarchisten bouwden
hun eigen katapultoefenbaan op het
dak en de huisvergaderingen op vrii-
dagavond waren berucht om de oever-
loze discussies. Een beslissing kon pas
worden genomen, als iedere bewoner
daar achter stond.
Emoties over het wel of niet nemen
van gas liepen hoog op. Mieke Bosse
en Peter Drijver waren het op een ge-
geven moment zat. Hadden we net
besloten dat we een gasaansluiting
wilden, stelde iemand voor dat we
toch zelf een windmolen op het dak
zouden bouwen van sloopmateria-
Ien. Dat de eindeloze vergaderingen
meestal op niets uitliepen, deerde
niet. Verhuisde een groep, dan vond
een nieuwe lichting vrolijk opnieuw
het wiel uit.
De woongroep van de tweede verdie-
ping werd al gauw gevreesd. Deze
oud-studenten van de sociale acade-
mie hadden hun eigen normen ont-
wikkeld. Bontebal kan daarover mee-
praten. Een erg vervelende woon-
groep. Allemaal van die assertieve
mensen, weet je. Zeggen wat je voelt,
meteen doen waar je behoefte aan
had. Als je voelde dat je iets kapot wil-
de gooien, moest je dat direct doen.
Maar dat gebeurde ook in mijn ka-
mer, met mijn spulletjes! Ik werd er
ziek van.
In die jaren ontwikkelde de Blauwe
Aanslag zich tot het middelpunt van
de Haagse kraakbeweging. Een voe-
dingsbodem voor vele kraakacties, po-
litieke manifestaties en culturele acti-
viteiten.
De ommekeer kwam in 1987, met de
belegering. De gebeurtenis had zo-
veel impact dat veel bewoners daarna
besloten te vertrekken. Tijdens een de-
monstratie van een linkse Amster-
damse groepering tegen onder meer
het krisisbeleid van de regering bra-
ken in Den Haag rellen uit. Suppor-
ters van FC Den Haag zochten de con-
frontatie. Mede omdat
toenmalig burgemees-
ter Van Thijn hen had
verboden naar Amster-
dam te komen voor een
uitwedstrijd. Nadat een
aantal demonstranten
was gevlucht naar de
Blauwe Aanslag, veran-
derden de straten voor het krakersbol-
werk op de rand van de Schilderswiik
in een ontmoetingspunt voor rel-
schoppers en nieuwsgierige toeschou-
wers.
Ineens stonden hier een paar hon-
derd man de ruiten in te gooien,
zegt oud-bewoner Hans de Bruin die
tot twee jaar geleden in drukkerij
Adelante werkte. Ze dreigden brand-
bommen naar binnen te werpen.
Een deel van de bewoners ontvlucht-
te, mit kinderen, het kraakpand, ter-
wijl een groep achterbleef om het
complex te verdedigen.
Adriaan Bontebal schrok van de hefti-
ge gevoelens die de agressie bij hem
losmaakte: Ik stond achter de schut-
ting, met helm en ijzeren pijp. Klaar
om die gasten op te vangen. Kom
maar op. Ik sla je dood! En ik was pa-
cifist! Nog jaren nadien verstijfde
De Bruin zodra hij lawaai hoorde in
de buurt. Het was een traumatische
ervaring. Heel lang bleef ik het gevoel
houden dat er zo weer een aanval kon
komen.
De ramen van het krakerscomplex
werden na de belegering vervangen
door het slagvrije lexaan. Daarmee
werd het maatschappelijk isolement
van de Blauwe Aanslag bevestigd,
vindt oud-bewoner Peter Drijver ach-
teraf. De kraakbeweging had geen
maatschappijbrede steun meer. Door
de stadsvernieuwing verdween boven-
dien de reden tot kraken. Kraken ver-
anderde van noodzaak in een levens-
stijl.
Waren de eerste bewoners in de Blau-
we nog trots op hun
uitkering en hun zelf-
redzaamheid, tegen-
woordig hebben bijna
alle bewoners een
baan. Tweede-Kamerlid
(SP) Krista van Velzen
woont er, een huisarts
en enkele krakers wer-
ken in de IT-sector. Bedrijfjes zijn er
nog altijd. Het Koffiehuis heeft in eet-
cafi Water en Brood een succesvolle
opvolger gevonden.
Het cafi hangt vol met pamfletten te-
gen dierproeven en oproepen, bij-
voorbeeld om niet te gaan stemmen
(denk zelf!), maar het pand is allang
geen brandpunt meer van politiek en
maatschappelijk activisme. Het
voornaamste dat de huidige bewo-
ners van een Blauwe Aanslag-woon-
groep nog bindt, zijn een schoon-
maakrooster en een enkele gemeen-
schappelijke maaltijd in de week.
Zelfs het gezamenlijk klussen wordt
niet meer aangepakt, mede met de
dreigende sloop in het achterhoofd.
Enkele delen van het complex zijn zo
verloederd dat het volgens bewoners
nog net niet hun bed inregent. Het ta-
nende engagement en de individuali-
sering worden door veel krakers van
vroeger en nu met spijt, maar vaker
met een soort gelatenheid, genoemd:
het is nu eenmaal zo. De samenleving
is veranderd, de Blauwe eveneens.
Bovendien, het engagement had af
en toe ook zijn nadelen. Zo denkt
raadslid Wijsmuller met gemengde ge-
voelens terug aan 1989. Het jaar dat
zijn toenmalige woongroep werd ge-
domineerd door het feminisme.
Navelstaren klinkt te negatief. Maar
al die gesprekken... We staken zoveel
tijd in elkaar, maar dat heeft nauwe-
lijks iets opgeleverd. Het was een erg
naar binnen gerichte periode.
Na weer een discussie over de verfoei-
de mannenmaatschappij concludeer-
den de vrouwen van zijn woongroep
dat mannen hun gevoelens niet met
elkaar deelden. Tijd voor een man-
nenpraatgroep; elke zondag werd een
sessie belegd. Terwijl de vrouwen zich
aan de keukentafel nieuwsgierig af-
vroegen wat er allemaal werd bespro-
ken, peinsden de mannen zich suf.
Waar moesten ze het in hemelsnaam
over hebben? De ien wilde praten
over seks, de ander over de laatste ru-
zie in de woongroep. Goede gesprek-
ken waren zeldzaam, de discussies
gingen vaker over wat ze moesten
aanpakken. De mannenpraatgroep
stierf een stille dood.
Een heel spannende tijd, zegt Hans
de Bruin over de bijna tien jaar die hij
in de Blauwe Aanslag heeft gewoond.
Maar tegelijkertijd ook benauwend.
De gemeenschap was nogal verplich-
tend. Dat was de reden dat ik in 1991
ben verhuisd. Demonstreren deed je
met zijn allen. Dat sprak voor zich.
Ging je niet mee, dan moest je verant-
woording afleggen aan het politbu-
reau.
Nog steeds is de Blauwe Aanslag een
van de ontmoetingsplekken voor de
Haagse undergroundscene. Piraten-
zender Radio Tonka stuurt de eigen-
zinnige reportages en kunstzinnige
muziekmixen vanaf het Buitenom de
ether in. De kelder biedt een podium
voor bandjes in opkomst en het eigen
filmzaaltie brengt sociaal getinte do-
cumentaires.
Deze woensdagavond wordt alles
klaargemaakt voor een optreden van
een Limburgse band die crust-punk
speelt. Slechts een beperkt groepje
blijkt nieuwsgierig naar dit muziek-
genre. Water en Brood serveert toma-
tensoep, een Indische maaltijd met
gebakken banaan en zelfgemaakte ap-
pelvla toe, voor 5,50 euro. Het pu-
bliek is gemengd: bewoners met kin-
deren, studenten, oudere Turkse Ha-
genaars uit de naburige Schilderswijk
en een paar leden van party-organisa-
tor Ausbollah.
Goedmakertje
Het populaire eetcafi verhuist niet
mee naar het voormalige schoolge-
bouw aan de Waldeck Pyrmontkade,
als de Blauwe Aanslag plaatsmaakt
voor verbreding van het Buitenom.
Terwijl een deel van de bewoners en
gebruikers van de Blauwe Aanslag
stuukt en verspijkert in het nieuwe
pand, willen anderen niets te maken
hebben met het goedmakertje van
de gemeente.
Dat pand, een culturele broedplaats,
is geen tweede Blauwe Aanslag, daar
zijn voor- en tegenstanders van ver-
huizing het over eens. De bewoners
en gebruikers gaan vijf tot tien keer
meer betalen. Het ecologische wonen
blijft een speerpunt en de opvang van
illegalen zal doorgaan, maar elke vier-
kante meter zal aan de Waldeck Pyr-
montkade worden benut, vreest druk-
ker Kees. Er blijven geen loze ruim-
ten over waar creatievelingen nu een
doka kunnen inrichten, dan weer
spandoeken kunnen schilderen. Of
waar, zoals bij de milieutop twee jaar
geleden, autonomen uit alle windstre-
ken kunnen logeren.
Bovendien, krakers kun je de bewo-
ners straks niet meer noemen, vindt
een bewoner die niet met naam in de
krant wil. Krakers hebben geen hypo-
theek en laten zich niet door de ge-
meente in de watten leggen.
Ron, ruim tien jaar bewoner en een
van de drijvende krachten achter het
populaire eetcafi, komt de keuken uit-
gelopen, klaar met het schrappen van
bietjes. Wij blijven waar we zitten,
zegt hij stellig.
Het nieuwe pand is een goede loca-
tie, maar alleen als het naast de Blau-
we blijft bestaan. De scene is al zo-
veel kwijtgeraakt, vinden de tegen-
standers van de sloop: Iets Vrijers aan
het Spui, het Brullend Breekijzer.
Heeft de Blauwe Aanslag dan, nog
steeds, een meerwaarde? Rons collega
Griet knikt: Het is een bepaalde ma-
nier van leven, je vrijer voelen.
Kraken als life-style, laat oud-kraker
Adriaan Bontebal dat maar niet ho-
ren. In de Blauwe Aanslag kon alles.
We waren politiek gemotiveerde men-
sen. Wat ik er nu van vind? Flauwe-
kul! Voormalig bewoner Hans de
Bruin is iets milder. De Blauwe Aan-
slag was een politiek statement. Die
lading is allang verdwenen. De huidi-
ge bewoners verpakken hun bezwa-
ren tegen de sloop in principes, maar
eigenlijk is het vooral dwarsliggen
om het dwarsliggen.
Bron: Haagsche Courant
____________________________________________________________
Get 25MB of email storage with Lycos Mail Plus!
Sign up today -- http://www.mail.lycos.com/brandPage.shtml?pageId=plus
--------------------------------------------------------------
Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
Faq: kraken-post-faq@dvxs.nl
Website: http://krakenpost.nl
[Op 14 Apr 14:00u.: 219 abonnees]
--------------------------------------------------------------
|