[kraken] 20 jaar knokken voor het Bredase erfgoed.

Auteur: <ouwesiem@squat.net>
Datum: 07 okt 2004 13:32 uur

Twintig jaar knokken voor het Bredase erfgoed

Door Willem Reijn

Zaterdag 11 september 2004 - Als de kerk in beeld komt, is tijd per
definitie een relatief begrip. Maar in menselijke maten is het toch een
Godswonder te noemen dat burgers van zeer uiteenlopende snit zich liefst
twintig jaar onverdroten hebben ingezet om de Heilig-Hartkerk aan de
Baronielaan te redden.

Een normaal ondenkbare coalitie van conservatieve gelovigen, bezorgde
buurtbewoners, krakers en Bredanaars die het historisch erfgoed van de
stad koesteren: samen hebben zij vanaf 1 juli 1984 voor de kerk gestreden.

De sluiting van de Heilig-Hartkerk is voor het bisdom in 1984 een
onvermijdelijk besluit omdat de kerken in de stad de voorgaande vijftien
jaar in hoog tempo waren leeggestroomd, waarmee niet alleen de gebouwen
hun functie verloren maar de financiële draagkracht van de parochies
erodeerde.

Het sluiten van kerken is aan de orde van de dag: in de loop der jaren
zijn zeker twintig kerken in de stad op een of andere manier gesloten - en
in de meeste gevallen ook gesloopt. In die tijd wordt zelfs gerept van het
sluiten van de Laurentiuskerk in het Ginneken.

Bisschop Ernst zet ook op de Baronielaan al snel in op sloop. Er kunnen
veel argumenten hebben bestaan om de kerk te laten verdwijnen, maar
uiteindelijk hebben tegenstellingen binnen de kerk zelf een belangrijke
rol gespeeld. De bezetting van de kerk en de activiteiten van de
conservatieve Salvator-groep rond Pietro de Jong zijn bedreigingen voor de
bisschop. De bisschop moest voor de eenheid van de kerk wel ingrijpen.

Landelijk nieuws

Daarmee wordt de Heilig-Hartkerk landelijk nieuws. De bisschop heeft het
recht aan zijn zijde, stelt de Bredase rechtbankpresident Pronk in kort
geding en oordeelt dat de bisschop de sterke arm mag inschakelen om de
bezetters uit de kerk te krijgen.

Zo wordt de Breda kerk landelijk nieuws: In vijftien jaar hadden miljoenen
gelovigen tot verdriet van Paus en bisschoppen de kerk vrijwillig de rug
toegekeerd - en nu laat een bisschop zijn laatste gelovigen door de
politie uit de kerk dragen. Het is in Nederland niet eerder vertoond, het
zou ook niet meer worden vertoond en een cynischer scenario is voor de
kerk niet te schrijven.

Hoewel de bisschop in het begin nog de indruk wekt wel open te staan voor
het idee dat het kerkgebouw een nieuwe bestemming zou moeten krijgen,
blijkt alras dat voor het bisdom de kerk niet plat genoeg slagen kan
worden. Bij de verkoop van de kerk aan Woonzorg Nederland is de sloop een
conditio sine qua non.

En zo puilt het archief van deze krant al snel uit met berichten als zou
de sloop van de Heilig-Hartkerk dreigende, nakende of aanstaande zijn.

Al in 1988 laat PvdA-wethouder Jetty Rattink weten in te stemmen met sloop
van de kerk. Toen was het nog Amstelland dat plannen maakte. De
projectontwikkelaar voorzag de bouw van veertig luxe appartementen voor de
prijs van 225.000 gulden ofwel honderdduizend euro per stuk.

Rattink wilde desnoods de monumentale waarde van het gebouw wel
onderkennen, maar sprak ook de woorden: „Maar moet je dat kost wat kost
overeind houden? Een zinvolle bestemming is er niet. In dit geval was voor
mijzelf de beslissing niet moeilijk.“

Waarmee Rattink een bestuurlijk beleid inzette dat door haar opvolgers
zo’n vijftien jaar lang consistent doorvoerden.

Het duurt wat aan, het is wat lastig links en rechts, maar in 1994 meldt
makelaardij Van Horssen en Receveur een mooi plan te hebben ontwikkeld,
luxueuze appartementen van drie ton dit keer, met een sloop na de
bouwvakantie.

Dit keer staat de raad op de rem: met de zes stemmen van de wethouders
tegen besluit de raad een artikel 19-procedure voor een versnelde sloop en
bouw aan de Baronielaan niet te behandelen.

„Een tweede misser op de Baronielaan mag niet, mag nooit meer“, hield Lous
van Beusekom (VVD) wethouder Eric de Bruijn (D66) voor. Die had zich
beroepen op het onverbiddelijke standpunt van het bisdom dat de sloop hoe
dan ook door moest gaan.

Heel lang kon de raad niet dapper blijven. Een jaar later, in 1995, vindt
een meerderheid van de raad dat de Heilig-Hartkerk geen monument is en ook
niet moet worden. Naar verluidt zou een ambtenaar tien minuten door de
kerk hebben gewandeld en toen tot zijn negatieve conclusie zijn gekomen,
een conclusie die zonder problemen door CDA, PvdA, VVD en D66 werd
gedeeld.

Lous van Beusekom geeft in 2003 als wethouder zelf weer een
sloopvergunning af. Dan willen de Katwijkse projectontwikkelaars van
Ouwehand 39 luxueuze appartementen bouwen. Het bisdom volhardt in zijn
kille houding. „Eigenlijk gebeurt nu wat veertien jaar geleden al de
bedoeling was“, laat perschef John Willems weten.

De deurwaarder gooit in die tijd een briefje binnen, of de Heilig-Hartkerk
op 15 april 2000 maar ontruimd kan zijn. En anders? Dit keer niets. Want
er is iets veranderd.

Bisdom en bestuurders blijven zich doof houden voor de protesten tegen de
verkwanseling van het Bredaas erfgoed, maar de bezwaren tegen de sloop van
de kerk worden al veel breder gedeeld dan in alleen kringen van krakers en
conservatieve kerkgangers.

Een beetje modieus misschien, maar de jaren dertig zijn qua woonomgeving
weer populair. In een snel uitdijende stad met nieuwbouw op elke vrije are
en Vinex-wijken aan de randen, neemt de waarde van het bestaande snel toe.
De provincie stelde het ook: kerken horen bij het beeld van Brabant.

Een protestmars leidt naar burgemeester Rutten, die een petitie in
ontvangst neemt, en naar bisschop Muskens, die niet aan de poort komt.
Beide ambtsdragers doen het schouderophalend af, zodat de demonstranten
zich weinig illusies kunnen maken.

Maar een jaar later bepaalt de Rijksdienst voor de Monumentenzorg dat de
Heilig-Hartkerk een monument is. Maar in 2001 is het gemeentebestuur ook
om: wethouder Adank heeft zich door ‘voortschrijdend inzicht’ achter een
voordracht voor rijksmonument geschaard.

Katwijkers zijn echter geharde vissers die menig storm plegen te weerstaan
en met tal van procedures zoeken zij hun recht. De volharding keert zich
uiteindelijk tegen hen. Ouwehand had tijdig mee kunnen buigen met de wind
en bijvoorbeeld een plan voor appartementen op de plaats van het schip
kunnen maken, met behoud van de toren. Maar de principiële Katwijkers gaan
voor de dood of de gladiolen.

De dood

Met de uitspraak van de Raad van State is het de dood geworden. De kerk en
de omliggende gebouwen zijn samen terecht tot rijksmonument benoemd.
Daarmee hebben de burgers gezegevierd, inderdaad dankzij voortschrijdend
inzicht. De verbetenheid waarmee bestuur, bisdom en diverse
projectontwikkelaars hebben vastgehouden aan de sloop en het snelle geld,
geven de uitkomst nog meer glans.

Maar hier vochten de gewone burgers (in al hun verscheidenheid) tegen de
macht. De macht in Breda: de kerk en het kapitaal, de stadsbestuurders en
de ambtenaren. Het is als in de Bijbelse vertelling van David versus
Goliath: de ogenschijnlijk ongelijke strijd van klein tegen groot, van
zwak tegen sterk, van de onderliggende tegen de bovenliggende partij hoeft
niet altijd de vermoede winnaar op te leveren.

De winst zal uiteindelijk ook groter blijken dan de Heilig-Hartkerk. Het
voortschrijdend inzicht dat wethouder Adank aanhaalde zal de hele stad ten
goede komen, want Breda zal zijn historisch erfgoed beter koesteren dan
ooit tevoren

BN de Stem 11-09-2004

--------------------------------------------------------------
 Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
 Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
 Faq: kraken-post-faq@dvxs.nl
 Website: http://krakenpost.nl
 [07 Oct 13:00u]: 258 abonnees + 278 niet-abonnees
--------------------------------------------------------------
 
ontvangsttijd Thu Oct 07 11:32:31 2004