[kraken] Kabinet in anti-kraak

Auteur: <ouwesiem@squat.net>
Datum: 22 jun 2006 19:39 uur

Kabinet in antikraak

Het kabinet wil met een algeheel verbod het kraken onmogelijk maken. In de
praktijk blijkt een eigenaar wel heel laks te moeten zijn, wil een
leegstaande woning tegen zijn zin bewoond worden.

DOOR Koen Haegens

Op zijn hurken kijkt kraker Ruben – oranje broek, dreads, bijna twee meter
lang – door een brievenbus naar binnen. «Ik vraag me af of hier nog iets
gebeurt.» Posters op de houten platen voor de ramen van het pand aan de
Hogewoerd in het centrum van Leiden kondigen een «destruct» feest aan op
15 april 2006. Een paar maanden geleden hebben Ruben en nog zo’n vijftig
anderen dit gebouw gekraakt. «Het is al vier jaar van een huisjesmelker,
staat in totaal zestien jaar leeg. En dat terwijl het een sú-per-mooi pand
is», vertelt hij enthousiast. «Al die tijd is er nauwelijks iets mee
gebeurd. Nou ja, er zaten een tijdlang wat Polen in die nogal rechts
waren, naar de antisemitische graffiti op de muren binnen te oordelen. De
ME moest langskomen om ze eruit te halen. Dat vertelden buurtbewoners
ons.»

Toch konden de krakers, na wat heen en weer gepraat op het politiebureau
waar ook de eigenaresse zich had gemeld, snel weer hun biezen pakken.
Onbegrijpelijk, vindt Ruben. «Die vrouw had ruzie met de aannemer over
onbetaalde rekeningen. Ze kon niets van papieren laten zien waaruit bleek
dat er het afgelopen jaar ook maar iets met het pand gedaan was. Op het
allerlaatste moment overlegde die aannemer toch een bewijs dat een
werknemer daar ergens in de afgelopen twaalf maanden aan de slag was
geweest. Jammer.»

Als het aan de ministers Dekker (Volkshuisvesting) en Donner (Justitie)
ligt, zijn zulke perikelen binnenkort verleden tijd. Op verzoek van een
meerderheid van de Tweede Kamer kondigden zij onlangs de komst van een
algeheel kraakverbod aan. De regering heeft principiële bezwaren tegen
deze inbreuk op het eigendomsrecht. In een opiniestuk in de Volkskrant
noemde Dekker het kraken «een leuke oprisping van
jaren-zeventig-nostalgie». «Leegstand behoort gelukkig steeds meer tot het
verleden. Het kraken is niet langer nodig om leegstand tegen te gaan. Wat
overblijft is een sleetse ideologie van gisteren die niet aansluit bij de
realiteit van vandaag.» In het dagblad voor bouwend Nederland Cobouw ging
de Haagse vvd nog een stapje verder. «Krakers vragen het
leegstandsprobleem in de woningmarkt op te lossen, is als een autodief de
sleutels geven van de auto van je vrouw. Omdat je vindt dat ze er te
weinig in rijdt. Een onzalig soort Robin Hood-romantiek, een anachronisme
uit de tijd dat men in Nederland wat doorgeslagen was en oproerkraaiers
het hoogste lied zongen, al dan niet op de Dam.»

Met het verbod hangt krakers voortaan een gevangenisstraf van vier maanden
boven het hoofd. Rond de zomer ligt er naar verwachting een
concept-wetsvoorstel, zegt woordvoerder Jeroen Bos van het ministerie van
vrom. Voorkomen moet worden dat het kraakverbod leidt tot meer leegstand
of een grotere werklast voor Justitie. Het Openbaar Ministerie zal daarom
met een speciale «Aanwijzing kraken» komen aan de hand waarvan de officier
van justitie kan bepalen of hij overgaat tot strafrechtelijke aanpak van
krakers. Criteria die daarbij meewegen zijn de maatregelen die een
eigenaar heeft genomen om kraken te voorkomen, zoals het inzetten van
antikraakwachten, de duur dat het pand leegstaat en hoe snel de eigenaar
verzoekt om ingrijpen.

Voor het kabinet mag het om een principiële kwestie gaan, in de praktijk
zijn de plannen volstrekt overbodig, denkt socioloog Hans Pruijt van de
Erasmus Universiteit Rotterdam. Volgens Pruijt, auteur van het
overzichtswerk Squatting in Europe, is kraken nu al bijna onmogelijk,
«tenzij de eigenaar er een potje van maakt». «Staat een pand korter dan
een jaar leeg, dan wordt het ontruimd. Is het langer dan een jaar, dan zal
de rechter ook gewoon akkoord gaan met ontruiming, tenzij de eigenaar geen
goede plannen kan overleggen.» Hij ziet het kraakverbod dan ook vooral als
een stokpaardje van een paar politici die «een puntje tegen links willen
scoren».

En zelfs als een eigenaar er langer dan een jaar over doet om een
bestemming te vinden voor zijn pand, kan kraken voorkomen worden. Met name
het inzetten van antikraakwachten heeft de laatste jaren een hoge vlucht
genomen. Enkele antikrakers volstaan om een heel gebouw tegen kraken te
beschermen. Zij hebben daarbij geen huurrechten en betalen vaak zelfs nog
een behoorlijk bedrag om in het pand te mogen verblijven. De maximale duur
van zulke tijdelijke verhuur wordt volgens Pruijt bovendien verruimd van
drie naar vijf jaar. «Uitholling van de huurbescherming», oordeelt hij.
«Zo ontstaat een grotere groep huurders die ieder moment het huis
uitgegooid kan worden. Antikrakers hebben nog minder rechten dan krakers.»

Pruijt kan zich voorstellen dat door de gunstige wetgeving verhuurders er
in de toekomst voor kiezen hun woning sowieso eerst tijdelijk te verhuren,
voordat ze een volwaardig huurcontract afsluiten. Een soort
flexibilisering van de woningmarkt dus. Daarbij kan in navolging van de
arbeidsmarkt een kloof ontstaan tussen insiders met enige mate van
huurbescherming en verworven rechten, en vooral jonge outsiders die met de
onzekerheid zullen moeten leven dat zij op stel en sprong op straat kunnen
komen te staan.

Ook als een eigenaar niet de moeite heeft genomen antikrakers in te zetten
en een pand gekraakt wordt, blijkt hij nog over een heel repertoire aan
trucjes te beschikken. Lopend langs diverse in het verleden gekraakte
panden in de stad somt kraker Ruben er een aantal op. Zo voldoet een
sporadisch klusje soms al om «gebruik» aan te tonen en zo ontruiming af te
dwingen, zoals in het voorbeeld van het eerder genoemde pand in Leiden.
«Of ze zetten er gewoon heel veel troep in. Vervolgens is het aan de
officier van justitie om te oordelen of dat voldoet aan de vage definitie
van gebruik. Over het algemeen treedt die de laatste jaren al steeds
strenger op tegen kraken.»

Ook als geen sprake is van gebruik of concrete plannen, doet een
inderhaast in elkaar gezet contractje met een bevriende aannemer volgens
Ruben vaak wonderen. Het is moeilijk te beoordelen of sprake is van
doorgestoken kaart of niet. Kantoorpanden kunnen daarnaast ook ontruimd
worden met een beroep op het bestemmingsplan.

Minder fraai is het onbewoonbaar maken van een pand door het dak en de
ramen eruit te slopen, de waterleiding en elektriciteit onklaar te maken,
of de krakers er eigenhandig of met behulp van een knokploeg uit te
zetten. Het is aan de krakers of zij onder zulke omstandigheden willen
wonen. Daarbij geven zij doorgaans blijk van weinig kieskeurigheid. Ruben:
«Ik hoor wel eens van eigenaren die echt niet kunnen begrijpen dat je als
kraker ergens zonder elektra of water gaat wonen.» De gouden tijden voor
de kraakbeweging, toen er nog tal van panden overduidelijk jarenlang leeg
stonden, zijn dus voorbij. Dat geldt niet voor de woningnood en de
leegstand. De wachtlijsten voor een sociale huurwoning in een stad als
Amsterdam kunnen nog altijd oplopen tot boven de tien jaar en ook
huisvesting voor studenten blijft een heikel punt.

Tegelijkertijd stond eind 2005 in Nederland veertien procent van alle
kantoorruimte, oftewel een kleine zes miljoen vierkante meter leeg. Maar
met name «professionele» eigenaren weten steeds beter hoe zij hun
ongebruikte bezit tegen krakers kunnen beschermen. Wat overblijft zijn
veelal restjes: toevallig vergeten panden van slapende huiseigenaren of de
niet-verkochte woning van oma die inmiddels in een verzorgingstehuis zit.
Niet bepaald de schemerige bezittingen van speculanten en huisjesmelkers
waar het de kraakbeweging aanvankelijk om te doen was.

Kraken is lastiger geworden, geeft Ruben toe. «Maar ik geloof wel dat het
nog mogelijk is. Soms worden er nog grote complexen-met-een-verhaal
gekraakt. Je moet je als kraker vooral erg goed voorbereiden, een pand
bestuderen, kijken of er echt niets is waarop je ontruimd kunt worden.
Vaak moet je direct na het kraken in discussie gaan met de eigenaar en de
politie. Dan moet je harde feiten kunnen noemen die aantonen dat het pand
langer dan een jaar leeg staat.»

Het is die rol van «leegstandswaakhond» die ook door de lagere overheden
gewaardeerd wordt. De vier grote steden (G4) en 27 kleinere (G27) spraken
zich daarom uit tegen een kraakverbod zolang leegstand niet hard wordt
aangepakt. De krakers zijn blij met de onverwachte steun, al roept die ook
twijfels op. De kraakbeweging wil meer zijn dan alleen een «juridisch
breekijzer» van de overheid. «Bovendien zijn het de gemeenten die falen in
hun huisvestingsbeleid, om woningen goed te verdelen en leegstand tegen te
gaan», vindt Lotte van het Amsterdamse Comité tegen het Kraakverbod. Op
initiatief van deze gelegenheidsalliantie van krakers en sympathisanten
hangen sinds kort door het hele land honderden spandoeken aan (voormalige)
kraakpanden, zoals de Melkweg en Paradiso in Amsterdam en Tivoli in
Utrecht, waarmee geprotesteerd wordt tegen het dreigende kraakverbod.
Mocht het daadwerkelijk zover komen, dan zal dat volgens Lotte niet het
einde van het kraken betekenen. «We zullen eerder met een grote groep
mensen gaan kraken en meteen de boel barricaderen. Kraken blijft nodig.
Tegen leegstand en woningnood, want daar verandert antikraken niets aan.
En het is de enige mogelijkheid om alternatieve plekken te creëren, waar
mensen anders kunnen leven, met politiek of kunst bezig kunnen zijn.»

Wat dat betreft is het dreigende verbod nog een geluk bij een ongeluk. Het
dwingt de kraakbeweging opnieuw na te denken over de eigen functie en zich
bijvoorbeeld uit te spreken over de rest van het huisvestingsbeleid.
Lotte: «Het is een prikkel om als krakers meer naar buiten te treden, uit
die gemarginaliseerde positie. Want dat subculturele is nooit de bedoeling
geweest: de kraakbeweging moet open zijn, zich met de buurt en de rest van
de wereld bezighouden.»

© Koen Haegens / De Groene Amsterdammer 23-06-2006

--------------------------------------------------------------
 Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
 Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
 Online Archief: http://www.krakenpost.nl/archief
 [22 Jun 19:00u]: 262 abonnees + 382 niet-abonnees
--------------------------------------------------------------
 
ontvangsttijd Thu Jun 22 17:40:02 2006