[kraken] Een klooster in vermomming

Auteur: <ouwesiem@squat.net>
Datum: 23 nov 2007 12:55 uur

Een klooster in vermomming

Breda - De historie kan op elk willekeurig moment weer actueel worden.
Mooi voorbeeld daarvan is de plots bij het CDA opgevlamde zorg over de
monumentale 'kloosterbogen' in het onlangs gekraakte, vroegere winkelpand
van woninginrichter Hendrikx in de Catharinastraat 87.

In 1990 werden achter Catharinastraat 87 de bewijzen gevonden voor het
bestaan van een vergeten klooster. foto Johan van Gurp

In de westmuur, die tegen de Waalse Kerk en de oostelijke Begijnhofwand
aan staat, werd in april 1990 bij toeval het restant van een
(dichtgemetselde) 15e-eeuwse kloostergang aangetroffen, evenals trouwens
een 16e-eeuws woonhuis met een middeleeuwse kern. Die (kanunniken)woning
viel ten prooi aan Hendrikx' winkeluitbreiding, maar de woninginrichter
zwichtte voor de gemeentelijke druk om de restanten van de kloostergang -
twee, ruim drie meter hoge gotische bogen plus de aanzet van een derde
boog - achter glas te conserveren. Het kennelijke wantrouwen van het CDA
jegens deze krakersgroep lijkt mij, na een persoonlijke kennismaking,
misplaatst; bovendien hebben deze jongens niets achter de glazen wand te
zoeken. Maar op zich is zo'n - nog altijd te zeldzaam - blijk van
politieke bezorgdheid over ons monumentale erfgoed natuurlijk alleen maar
toe te juichen.

Intussen steekt er wel weer een mooi verhaal achter de ontdekking van die
kloostergang. De vondst weerlegde in 1990 namelijk op slag de aloude
opvatting van stadshistorici dat er hier in de 15e eeuw nooit een klooster
heeft gestaan. Omdat er in de geschreven bronnen slechts eenmaal
zijdelings naar werd verwezen, meenden zij dat het bouwplan nooit was
uitgevoerd. Wél dus. Het moet, menen de archeologen nu, in aanleg zelfs
een behoorlijk groot complex zijn geweest: ruim dertig meter in het
vierkant. Onduidelijk is, of het bouwplan volledig is uitgevoerd. En als
zich er überhaupt al een orde in heeft gevestigd, moet dat zeer
kortstondig zijn geweest. Wel bekend is de naam van de opdrachtgeefster
voor de bouw. Zoals bij zoveel Bredase monumenten het geval is, was dat
ook ditmaal een Nassau, namelijk Johanna van Polanen (1392-1445), de eega
van graaf Engelbecht I van Nassau. Nadat de steenrijke Johanna eerst een
eigen woning in het Valkenberg had laten optrekken (zie aflevering 14
september), bouwde ze van 1430-'40 even verderop de Wendelinuskapel - de
latere Waalse Kerk - en het klooster. Dat complex lag tussen de kapel en
de dwars door het Valkenberg lopende stadsmuur in en reikte ongeveer
totaan de huidige Begijnhofkerk. Hoogstwaarschijnlijk was het bedoeld voor
een mannelijke orde. Na Johanna's dood in 1445 haalde haar zoon Jan IV van
Nassau een streep door de kloosterplannen, maar de waarschijnlijk als
kloosterkerk bestemde Wendelinuskapel werd in 1446 wel gewijd. Toen de
begijnengemeenschap in 1535 haar oorspronkelijke woonhof (op het huidige
Kasteelplein) op aandrang van graaf Hendrik III verplaatste, lieten de
religieuzen een deel van het leegstaande klooster tot Begijnhof verbouwen
- waarbij de bogen van de kloostergang zijn dichtgemetseld - en werd de
kapel de begijnenkerk. Moderne oudheidheidkundigen beschouwen dat althans
als een zeer reële mogelijkheid. In díe 'vermomming' is 't vergeten
klooster tot de dag van vandaag bewaard gebleven.

- reacties, vragen, tips? l.nierse@bndestem.nl

BREDAAS PLAKBOEK door Leo Nierse - 'De historie kan op elk willekeurig
moment weer actueel worden'

BN/de Stem 23-11-2007

--------------------------------------------------------------
 Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
 Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
 Online Archief: http://www.krakenpost.nl/archief
 [23 Nov 12:00u]: 262 abonnees + 425 niet-abonnees
--------------------------------------------------------------
 
ontvangsttijd Fri Nov 23 11:55:11 2007