Uitspraak Kort geding 17-12-1999
Volkskrant artikel over kraakwachten
Kraakwachten kunnen aanspraak maken op huurbescherming
Het kort geding van de eigenaar tegen kraakwachten aan de Oude Zijds
Achterburgwal 173 in Amsterdam was vandaag toe aan een uitspraak. Goed
nieuws, ze mogen blijven.
Van belang in deze zaak is dat de kraakwachten "huur" betalen. Voor de echte
'om-niet' kraakwachten is deze uitspraak dus niet van belang. De prijs die
je voor je woning betaald, moet dus hoger zijn dan de onkosten die de
eigenaar maakt voor het pand.
Vandaag de dag komt het amper nog voor dat kraakwachten 'om-niet' wonen.
Kraakwachten-buro's hebben de neiging om de woningzoekende de rekening te
presenteren, i.p.v. de eigenaar van het pand. Eyk Backer, de chef van
kraakwachtenburo 'de Zwerfkei' in Amsterdam wist dat gisteren in de
Volkskrant nog te betogen. Dat verhaal volgt binnenkort.
Kraakwachtenburo Students for Students presteert het om mensen voor bedragen
tot 600 & 700 gulden tijdelijk op een kamer te parkeren. Waar betaal je dan
voor, zou je je kunnen afvragen. Niet voor huurbescherming, ook niet voor
onderhoud van je pand, en ook niet voor een vriendelijke service, of het
recht op vervangende huisvesting. Jawel: je betaald het helemaal voor niets.
Bezoek vooral ook hun homepage:
**************
Volkskrant 16 december 1999:
TIJDELIJKE PALEIZEN
Studenten staan in de rij voor tijdelijk en goedkoop onderdak als
'kraakwacht' in een leegstaande kantoorvilla of school.
De concurrentie tussen de anti-kraakbureaus neemt sterk toe. Rechten hebben
de huizenoppassers nauwelijks: 'Als je aanbelt en de bewoners zijn er niet,
stap je gewoon naar binnen.'
Toen theatervormgever Dries Verhoeven voor de zestiende keer binnen drie
dagen de muizenval hoorde dichtklappen in het keukenkastje van zijn
voorlaatste woning, besefte hij eens te meer hoe beu hij zijn leven als
kraakwacht was.
Terwijl Verhoeven (23) zijn avontuur als anti-kraker toch zo veelbelovend
was begonnen, vorig jaar oktober. Voor zijn stage in Amsterdam had de
toenmalige Maastrichtse student binnen een maand een woning nodig. 'Ik moest
gewoon een dak boven mijn hoofd. Hoe maakte me niet uit.' Hij liet zich
inschrijven bij een van de zes grotere bureaus in Nederland die bemiddelen
in 'tijdelijke bewoners' voor leegstaande panden.
Het eerste appartement waar Verhoeven op moest passen was 'fantastisch'.
Gelegen aan het Vondelpark, met videobewaking en afwasmachine. De overige
bewoners van het complex waren bijna allemaal dure Amerikanen. 'You live
here?', vroegen ze verwonderd aan deze a-typische medebewoner, die slechts
in het bezit was van een tuintafel, een paar tuinstoelen en een matrasje.
'You've got a key?'
Dat er elk moment en meestal onaangekondigd makelaars met rijtjes klanten
door zijn tijdelijke paleisje wandelden, nam Verhoeven op de koop toe. Hij
had geen keus immers, behalve dagelijks op en neet pendelen tussen
Maastricht en Amsterdam. Helaas duurde zijn Zwitserleven Gevoel maar kort:
na twee maanden kreeg hij te horen dat het appartement was verkocht.
Binnen acht dagen verhuisde hij zijn tuinameublement plus matras naar het
volgende optrekje, minder riant gesitueerd vanzelfsprekend, maar wel netjes
verbouwd - zagen ook al die belangstellende kopers die hij over de vloer
kreeg. Na drie maanden kon Verhoeven opnieuw zijn spullen pakken.
Woning no 3 bleek een 'pand dat duidelijk aan het wachten was op een
verbouwing'. Zo gehorig dat de buurman hem vroeg geen schoenen meer te
dragen binnenshuis, met graffiti op de muren, een afbrokkelend plafond, aan
stukken geknipte gordijnen, zonder fornuis, geen verwarming, en telkens weer
dat nare doing! vanuit het keukenkastje, ten teken dat er opnieuw een
knaagdiertje in de val zat. Overtuigd vegetarier Verhoeven besloot na vier
maanden dat hij definitief niet geschikt was als anti-kraker.
Toch is er 'ontzettend veel belangstelling' voor het wonen als kraakwacht,
vertelt Eyk Backer, directeur van Zwerfkei Bewaring - hij hanteert net als
de overige anti-kraakbureaus een wachtlijst. In zijn Amsterdamse kantoor
staat een donkergroene, antieke reiskoffer tegen de muur, het symbool van
zijn bureau. Hij koppelt al bijna twintig jaar huiseigenaren en
projectontwikkelaars aan vooral
-flexibele- studenten. Backer, voorheen makelaar, claimt de bedenker te zijn
van het intussen wijdverbreide anti-kraak-systeem. Een gat in de markt begin
jaren tachtig, toen de kraakbeweging op het hoogtepunt van haar macht was en
de woningspeculanten deed huiveren.
Tegenwoordig is het motief van huiseigenaren om Zwerfkei in te schakelen
voor hun leegstaande panden nog maar deels het voorkomen van kraak, zegt
Backer. De tijdelijke bewoners zitten er ook om het pand te bewaken, om door
te geven of er misschien een waterleiding is gesprongen, om verloedering
tegen te gaan.
De studenten hebben weinig rechten en nogal wat regels waaraan ze zich
dienen te houden. Gaan ze langer dan vier dagen weg, dan moeten ze dat
melden aan Backer. Het geven van feesten is in principe verboden, tenzij
vooraf toestemming is verleend. Huisdieren zijn niet toegestaan. 'Sommige
makelaars vinden blaffende honden eng en katten zijn beesten die je heel
zorgvuldig moet bijhouden, anders gaat het stinken', verklaart Backer.
Eens in de twee a drie weken inspecteert Backer of diens collega elk pand:
staat de afwas huizenhoog? Groeien er paddestoelen in de badkamer? 'Als je
aanbelt en de bewoners zijn er niet, stap je gewoon naar binnen', zegt
Backer. 'Dat moet, anders valt er niet te werken.' De opzegtermijn is een
maand. Kort, maar Backer zegt er alles aan te doen om de bewoner weer aan
een volgend adres uit zijn bestand te helpen. Hoewel hij die garantie nooit
kan geven, net zo min als de andere bureaus.
In ruil voor dit ongemak kunnen de studenten goedkoop wonen op mooie
locaties in de Randstad, stelt de directeur. 'Ik ben echt van mening dat ik
een deel van de woningnood help op te lossen. Ik kan mensen onder de pannen
helpen, ik kan er wat aan verdienen, en iedereen is tevreden.'
Er zijn weinig gebouwen waarvoor hij niet bemiddelt: van
doorsnee-appartementen tot scholen, kantoorvilla's, oude politiebureaus,
bejaardenhuizen, ziekenhuizen en koetshuizen. In het begin vroeg Backer geld
aan de opdrachtgever. Die wilde toch dat zijn pand werd bewaakt? Tot zijn
ergernis draaide een concurrent, Ad Hoc, een jaar of tien geleden de zaken
om. De bewoners moesten een 'vergoeding' gaan betalen, in plaats van de
huiseigenaren.
Backer dreigde opdrachtgevers kwijt te raken en vraagt sindsdien ook 300
gulden per maand aan zijn bewoners. Hij had liever het oude systeem in ere
gehouden, zegt hij. Ook al omdat geld innen bij studenten, met hun 'kleine
budget', veel meer gedoe oplevert dan het eens in de zoveel tijd indienen
van een rekening bij een projectontwikkelaar.
Afgelopen lente braken krakers in bij de Huis Oppas Dienst (HOD) in Utrecht
en publiceerden alle panden waarin dit anti-kraak-bureau bemiddelt op
Internet. "De kraakwachtenvergoedingen beginnen inmiddels al behoorlijk te
stijgen', concludeert actiegroep 'prof. Zonnebloem' op haar(sic! squat!net) site. 'Een
"gewone verhuurder" zou natuurlijk ook wel graag snel zijn huurders willen
kunnen dumpen, Hoe meer mensen kraakwacht zijn, hoe gewoner en
geaccepteerder het allemaal wordt, en in het slechtste geval is er straks
helemaal niemand meer die zich nog op huurrechten kan beroepen.'
Ach, de kraakbeweging, verzucht Backer. Ook bij panden waarvoor hij
bemiddelt, hebben krakers weleens sloten dichtgelijmd en verf tegen de muren
gegooid. Ze beginnen altijd gelijk te schreeuwen over kapitalisme en
speculatie. Wat is dat trouwens, speculatie? Iemand die een pand koopt en
het doorverkoopt met winst, zeggen ze. Nou, die vent kan het best eens mis
hebben en zijn huis met verlies moeten verkopen.'
Drukker maakt pionier Backer zich over de sterk toenemende concurrentie op
zijn terrein, zeker sinds het agressief opererende Ad Hoc zich in de strijd
om leegstaande woningen heeft gemengd. Daar zou hij weleens 'incognito'
willen rondscharrelen, om erachter te komen welke methoden zij hanteren om
opdrachtgevers binnen te halen. Om de concurrentie vooral niets wijzer te
maken, verschaft hij weinig feitelijke gegevens. Backer bemiddelt voor
'enige honderden' panden in de Randstad. Ook bij benadering wil hij niet
aangeven hoe lucratief de handel in tijdelijke bewoners is, maar: 'Als
makelaar zou ik het moeilijker hebben.'
Max Lindeloo, voorzitter van het ambitieuze Ad Hoc, waarvan het hoofdkantoor
in Den Haag zit, spreekt liever van 'conculega's' dan van concurrenten. 'Ik
heb respect voor iedere conculega', benadrukt hij.
Ad Hoc streeft naar een 'landelijke dekking in alle typen onroerend goed',
vertelt Lindeloo. De stichting moet zich 'dusdanig profileren' dat ze er
'gewoon voor gaat'. Er moet een 'maximale inspanning worden verricht' om de
markt in leegstaande panden te veroveren en dat kan alleen als je een
'slagvaardige organisatie' bent.
Lindeloo is intussen allergisch geworden voor de term anti-kraak. 'Dat
begrip beperkt je in je mogelijkheden als organisatie.' Vanwege de negatieve
connotatie, en omdat het voorkomen van kraak maar een van de redenen is om
tijdelijke bewoners in een pand te zetten.
Het aantal van deze 'woonplekken' in Nederland schat Lindeloo nu op minimaal
10 duizend; de markt groeit nog steeds. Maar ook Lindeloo, wiens 20-koppige
organisatie behalve in Den Haag kantoren heeft in Amsterdam, Rotterdam,
Arnhem en Maastricht, wil niet exact vertellen voor hoeveel panden hij
bemiddelt. 'Enige honderden', zegt ook hij. Door de bewoner te laten betalen
in plaats van de huiseigenaar en de opzegtermijn te verkorten tot twee
weken, stemde Ad Hoc opdrachtgevers van begin af aan gunstig.
Lindeloo: 'Ik moet eerlijk zijn: de bewoners hebben weinig rechten. Maar
voor ons is dat een mooi concurrentiewapen. Bovendien is de overeenkomst die
wij sluiten met studenten nog steeds een prima alternatief voor
onderverhuur. Wat wij doen moet je zien als een soort startershulp voor
woningzoekenden.'
Student theaterwetenschap Anouk de Jong (23) durfde aan het Bureau
Tijdelijke Bewoning in Amsterdam niet eens te vragen hoe lang ze ongeveer op
haar tweede antikraakadres zou kunnen wonen. 'We zitten hier nu net een
maand. Ik moet er niet aan denken binnen twee weken weer weg te moeten.'
Samen met haar vriend Maarten van der Cammen (26, dezelfde studierichting)
woonde ze hiervoor in een school, met nog tien anderen. Oke, het douchen bij
het onverwarmde gymlokaal was koud, maar verder hebben ze een geweldige tijd
gehad. Maarten heeft zelfs nog een keer een compleet decor laten opbouwen in
een schoollokaal.
Totdat die aangetekende brief in de bus viel: dan en dan moeten jullie eruit
zijn. 'Ik schoot helemaal in de stress', zegt Anouk. Gelukkig was er voor
hen op het laatste nippertje een alternatief. Een etage in Amsterdam-Oost,
waarvoor ze nu 800 gulden inclusief gas en licht betalen. Hun oude
huisgenoten zijn nog steeds zwervende.
Ze hebben zich nooit bezwaard gevoeld dat ze meedoen aan anti-kraak, een
fenomeen dat vroeger door linkse studenten als verwerpelijk werd beschouwd.
Kraakwachten, dat was net zoiets als stakingsbrekers, daar leende je je niet
voor. Natuurlijk huren Van der Cammen en De Jong liever officieel, met een
normale opzegtermijn, zeggen ze. Maar anti-kraak was voor hen de enige
manier om aan een betaalbaar huis te komen. De Jong: 'De maatschappij wordt
steeds individualistischer, je moet partij voor jezelf trekken om te
overleven.' Van der Cammen: 'Ik moet aan mijn toekomst denken.' Hij hoopt
alleen van ganser harte dat ze niet weer binnenkort wegmoeten, want komend
jaar wil hij afstuderen. 'Ik kan niet nog verder achterop schema raken.'
Vormgever Dries Verhoeven had wonderbaarlijk veel geluk. Toen tot hem het
onontkoombare besef doordrong dat anti-kraak buitengewoon onrustig maakt,
kregen zijn ouders een erfenis. Ze kochten een kleine etage voor hun zoon.
Wat een verademing. 'Nooit meer dat gevoel: kan ik in bed blijven liggen, of
staat er zo weer iemand op de stoep.' Achterin zijn kamer bewaart hij een
doorzichtig plastic blokje met daarin een van de zestien muizen - een
herinnering.'