From: Joop Ankerman (ankerman@angelfire.com)
Date: 03 Jun 2003 12:31 uur
NRC-Handelsblad
02-06-2003
Krakers van de Blauwe Aanslag in Den Haag sluiten hypotheek af voor nieuw pand
Homo ludens maakt plaats voor homo consumens
Titia Ketelaar
De dagen van kraakpand de
Blauwe Aanslag in Den Haag
zijn geteld. Met het pand
verdwijnen ook de laatste
krakers-oude-stijl. De nieuwe
aanwas heeft geen tijd meer
voor fulltime activisme. En de
oude garde sloot een deal met de
gemeente voor een nieuw pand.
Zijn mooiste moment in zijn krakerscarrihre?
Aart van den Hoek,
een bedachtzame dertiger, leunt
achterover. Glimlacht. De geboorte van
zijn - inmiddels elfjarige - zoontje, zegt
hij. Enthousiast vertelt hij over de kinderen
van kraakpand de Blauwe Aanslag.
Een gat in het hek rond de tuin is
net groot genoeg om de buurtkinderen
binnen te laten, en als ze ti groot zijn -
en lastig" - kunnen ze zich niet meer
tussen de spijlen wurmen
Het is niet het antwoord dat je van een
kraker verwacht. Je verwacht herinneringen
van de kraak, van rellen, van verzet.
Van fuck the system. Zo niet in de
Blauwe Aanslag in Den Haag, een van de
oudste kraakpanden en grootste woonwerkgemeenschappen
van Nederland.
Zelfs nu het einde dreigt - vanochtend
bepaalde de rechter dat de gemeente,
ongeacht een nog lopende monumentenprocedure,
over mag gaan tot ontruiming
- lijkt het merendeel van de krakers
hierin te berusten.
Het voormalige belastingkantoor -
vandaar de naam 'de blauwe aanslag' - is
een indrukwekkend pand. Aan de rand
van de Haagse binnenstad, waar centrum
en Schilderswijk in elkaar overlopen,
staat het als een bastion. Een met
graffiti beschilderde grens tussen historische
panden en gladde nieuwbouw. De
6.400 vierkante meter biedt onderdak
aan ongeveer vijftig krakers, verdeeld
over zeven woongroepen
Het pand werd na twee jaar leegstand
in december 1980 gekraakt in reactie op
de toen heersende woningnood. Een
tiental krakers bivakkeerde in de kou,
zonder elektra en met iin werkende wc
in het lege pand, gesteund door naar
schatting honderd buurtbewoners. In
de daaropvolgende jaren ontwikkelde
het zich tot het middelpunt van de
Haagse krakersbeweging.
Inmiddels is de Blauwe Aanslag, temidden
van het stadsgewoel, een zelfregulerend
universum, met een verwilderde,
sprookjesachtige tuin, een boekhandel,
drukkerij, metaalwerkplaats,
cateringbedijfje, ateliers, een concertkelder,
bioscoop en een altijd levendig
biologisch eetcafi. Wie op een doordeweekse
avond binnenloopt, treft Hagenaar
en Hagenees, ambtenaren, illegalen,
punkers en hockeymeisjes, verenigd
boven een veganistische maaltijd, kruidenthee
en hooibier.
Overdag is het pand vrijwel leeg. De
huidige bewoners, allemaal van na de
kraak van 1980, zijn vooral dertigers.
Mensen met banen en gezinnen. Er
woont een Tweede-Kamerlid, een huisarts,
een architect, een handvol kinderen.
Ze kraken in de eerste plaats uit levensovertuiging.
Wat hen bindt is een
milieuvriendelijke en alternatieve levensstijl,
en de dreigende ontruiming.
Binnenkort zullen de krakers het
pand moeten verlaten. Al in 1995 stemde
de gemeenteraad vrijwel unaniem in
met sloop, wegens de aanleg van een
centrumring die de Haagse binnenstad
autoluw moet maken. Bewoners, groepen
sympathisanten zoals de Vereniging
Singelpingel, milieuorganisaties
en buurtbewoners kwamen met alternatieven
voor de vierbaansweg, spanden
rechtszaak na rechtszaak aan en lagen
waar mogelijk juridisch dwars, tot aan
een uitspraak in 1999 van de Raad van
State, die de gemeente gelijk gaf.
Om nieuwe rechtszaken te voorkomen,
kwam de gemeente met een concessie:
ze bood de bewoners en gebruikers
van de Blauwe Aanslag, in ruil voor
het einde van het juridische verzet, een
alternatief pand, een voormalige hbs elders
in Den Haag. De ongeveer vijftig
krakers zullen het schoolgebouw tegen
de toenmalige getaxeerde waarde van
iin miljoen gulden (453 040 euro) kopen
en daarvoor een lening afsluiten bij
een bank. De gemeente betaalde drie
miljoen gulden verbouwingskosten -
onder meer om het pand asbestvrij op te
leveren - en beloofde de krakers een verhuiskostenvergoeding
van 2,5 ton in
guldens.
Zijn de krakers van de Blauwe Aanslag
weggesubsidieerd? Ingekapseld
in de gevestigde orde? Het
zijn vooral oud-bewoners en sympathisanten
die dat vinden. In december, bij
de jaarlijkse viering van de kraak, riep
een oud-bewoonster gekmotioneerd op
de Blauwe tot de laatste steen" te verdedigen.
Nog steeds loopt er een door
buurtbewoners aangespannen procedure
tegen de sloopvergunning van het
pand, waarvan een gedeelte de oude Rozenburg
porseleinfabnek uit 1887 is, en
wordt getracht het alsnog de status van
beschermd monument te geven.
De oud-bewoners roemen de jarenlange
juridische strijd, de speciale functie
die het pand heeft als vrijplaats voor
jonge kunstenaars, theater- en radioma-
kers. En ze betwijfelen of de deal met de
gemeente over het nieuwe pand niet betekent
dat diezelfde gemeente meer
controle over de krakers zal krijgen. Ze
vrezen vooral de teloorgang van de 'BA-principes'
- een plek waar naar hartelust
geixperimenteerd kon worden met
woon-, werk- en leefvormen en die een
uitvalsbasis was voor de strijd tegen alle
onrecht in de wereld. Het maatschappelijke
verzet leeft minder onder de huidige
generatie, zeggen de oud-bewoners.
De Blauwe Aanslag heeft nog wel steeds
de reputatie een bolwerk voor 'links
tuig' te zijn. Onder de mensen die jaarlijks
de vliegbasis Volkel inspecteren op
de aanwezigheid van nucleair materiaal,
of de activisten die het proefdierencentrum
in Rijswijk bezetten, zitten mensen
uit de Blauwe. Maar de tijd dat iedere
actie in Den Haag iets met het kraakpand
te maken had, is voorbij
De idealen zijn er misschien nog, zegt
oud-bewoner Joris Wijsmuller, tegen-
woordig gemeenteraadslid voor de
Haagse Stadspartij. Maar ook krakers
hebben het druk". Hij somt op studiebeurs,
prestatiebeurs, verbeterde arbeidsmarkt,
sollicitatieplicht, ook krakers
moeten zorgen dat er brood op de
plank komt". In de jaren tachtig was er
volgens hem meer tijd en energie om actie
te voeren en eigen alternatieven op
te bouwen". Steeds minder studenten
en jongeren maken de vergaande keuze
om fulltime kraker te zijn". Of zoals
een sympathisant het verwoordde: Als
de Blauwe Aanslag wordt gesloopt,
maakt de homo ludens plaats voor homo
consumens."
Het overgrote deel van de huidige bewoners
en gebruikers kiest voor zekerheid.
"Jarenlang hebben we met de dreiging
van sloop geleefd. Dat is funest, het
maakt het moeilijker om dingen op te
bouwen", zegt Aart. Niemand vindt
het leuk om te moeten vertrekken en dit
te moeten achterlaten. Maar het enige
alternatief was dakloos en werkloos. De
keuze was tekenen of ontruimd worden.
Er wonen hier mensen met kinderen,
bedrijfjes die hun continuoteit moeten
waarborgen." Slechts 10 procent van de
bewoners weigerde de overeenkomst
met de gemeente te tekenen en zal zich
tegen verhuizing verzetten.
Het nieuwe pand, dat Grote Pyr gaat
heten naar een zestiende-eeuwse Friese
verzetsheld, wordt geen tweede Blauwe
Aanslag. Vrijwel iedereen is het daarover
eens. Verschil is dat de krakers voor het
eerst zullen moeten voldoen aan milieurichtlijnen,
brandveiligheidseisen en de
eisen van monumentenzorg. En niet te
vergeten de hypotheek moet maandelijks
worden afgelost.
Dat is niet in strijd met het principe
van kraken, roepen de krakers om het
hardst. Het kopen van een pand, met de
bijbehorende hypotheek, brengt volgens
degenen die verhuizen het krakersideaal
juist dichterbij een min of meer
zelfvoorzienende, ecologische woonwerkgemeenschap
die haar leven zonder
regels van de samenleving kan inrichten.
Ingeburgerde anarchisten.
Met een hypotheek zijn we gebondener,
maar ook ik ben ouder geworden. Ik
kan die verantwoordelijkheid wel aan",
zegt Aart met een glimlach. Je moet de
regels goed kennen om ze goed te breken."
Kraken is niet het anarchisme zoals
het in de Van Dale staat", zegt Krista van
Velzen (29). Het Tweede-Kamerlid koos
voor het kraken omdat het wonen met
anderen, op een ecologisch verantwoorde
manier, haar meer aanspreekt dan
een flatje vijf hoog achter". Kraken is
juist niet 'ik trek me van de rest geen
reet aan'", zegt ze. Anarchisme is het
zelf inrichting geven aan je bestaan, en
dat is voor mij het zelf zorgzaam zijn
voor je eigen omgeving. Regels die je samen
maakt, daar is niets mis mee."
Het niet naleven van officikle regels
heeft een bijkomend voordeel.
Omdat officikle instanties
zich niet met het pand bemoeien, er
nauwelijks huur hoeft te worden betaald
en niet aan vergunningen hoeft te
worden voldaan, kan er naar hartelust
worden 'aangeklooid'. Wanorde en anarchie
maken een stad tot een stad waarin
je je niet verveelt", schreven de krakers
van de Blauwe Aanslag in een ingezonden
brief in de Haagsche Courant in
1995. Juist in Den Haag, dat het imago
heeft van een saaie stad, moet de mogelijkheid
zijn om buiten het officikle circuit
van galeries, ateliers en andere podia,
iets te ontplooien, te experimenteren,
iets te doen", zo meenden en menen
ze.
De Blauwe Aanslag is - volgens sommigen
was - daar de plek voor. Vanuit
het kraakpand ontstonden onder meer
theater Korzo en twee architectenbureau's.
Dichters, schilders, makers van
bunker acid house en punkbandjes presenteerden
er hun eerste werk. Nog wekelijks
worden in het filmtheater politiek
geonspireerde, niet-commercikle
films gedraaid en treden in de kelder experimentele
bandjes op, waarvan sommigen
niet meer dan tien bezoekers
trekken. De gedachte is dat alle cultuur
die in het officikle circuit terechtkomt,
ergens moet zijn uitgevonden.
Ook de gemeente Den Haag raakte ervan
doordrongen dat de stad een alternatieve
kant" nodig heeft en investeerde
daarom drie miljoen gulden in een
nieuw pand. Volgens wethouder Arend
Hilhorst van ruimtelijke ordening
drukt de overeenkomst waardering uit
voor de leefgemeenschap van de Blauwe
Aanslag. We voelen ons daardoor aangesproken."
Hij is zelf kraker geweest, vertelt hij
met ingehouden trots. Een blauwe
maandag, in de Gortstraat in Leiden".
Maar het klimaat is nu anders, zegt de
wethouder. Kraken uit verzet tegen de
woningnood en leegstand is niet meer
noodzakelijk. Er staat niet meer zoveel
leeg", zegt de wethouder. Den Haag
heeft bovendien, zo vertelt Hilhorst, bij
de collegeonderhandelingen 240.000
euro voor 2003 uitgetrokken voor zogenoemde
"broedplaatsen', door de gemeente
aangewezen locaties waar kunstenaars
en anderen naar hartelust kunnen
experimenteren. Als gemeente heb
je de taak om daar wat aan te doen".
De trend is zichtbaar in heel Nederland,
ziet socioloog en oud-kraker Eric
Duivenvoorden, auteur van Voet tussen de
deur, over de krakersbeweging tussen
1964 en 1999. Ook Amsterdam, Nijmegen
en Wageningen voeren een broedplaatsenbeleid
en de meeste grote steden
kennen anti-kraakorganisaties. De
nu opnieuw heersende woningnood onder
jongeren haalt het niveau van de jaren
tachtig bij lange na niet, zegt Duivenvoorden.
Het aantal krakers is dan
ook afgenomen. Volgens een schatting
waren er in 1981 20 000 krakers, nu schat
Duivenvoorden dat het aantal krakers
de duizend niet meer overstijgt".
Volgens Duivenvoorden is het feit dat
de overheid zich over de twee belangrijkste
motieven voor het kraken - woningnood
onder jongeren en vrijheid
om te experimenteren - heeft gebogen,
een teken dat de emancipatie van krakers"
is geslaagd en de problematiek
serieus is genomen".
Kan een overheid wel een subcultuur
crekren? Hilhorst: De betrokkenen zijn
beducht voor inkapseling. De discussie
is natuurlijk hoe ver moet je gaan?" De
gemeente is er nog niet helemaal uit.
Werkgroepen zijn in het leven geroepen
om een inventaris te maken van de
'ruimtebehoefte' van kunstenaars.
De krakers en gebruikers van de Blauwe
Aanslag staan nog huiverig tegen
over het 'broedplaatsenbeleid', dat
haaks lijkt te staan op de wijze waarop
vrijplaatsen ontstaan: spontane initiatieven
die niet gebonden zijn aan regels,
vergunningen en overheidsbemoeienis.
We gaan meedraaien in het normale
systeem", zegt een oud-kraker verongelijkt.
Het blijft tegen onze principes
om met de overheid in zee te gaan", zegt
ook 'monumentenactivist' Peter Bos,
die zich in Den Haag inzet voor behoud
van cultureel erfgoed en jarenlang vocht
tegen de sloop van de Blauwe Aanslag.
Hij zette zelf het gemeentebeleid in
gang, nadat andere vrijplaatsen in Den
Haag werden ontruimd of gesloopt. Bos
vreesde voor een cultureel vacu|m. Bij
de overeenkomst met de Blauwe Aanslag
uit 2000 zit een bijvoegsel over de
vrijplaatsen. Bos zou ophouden met
procederen als de gemeente een broedplaatsenbeleid
zou starten.
De uitvoering is echter beroerd",
zegt Bos. Hij heeft waardering voor het
feit dat Den Haag 'iets' probeert te doen,
maar in plaats van bestaande plaatsen
als broedplaatsen aan te wijzen, kijkt de
gemeente naar nieuwe plekken en ontruimt
de oude, meent hij. De wethouder
zou de initiatieven in de stad als uitgangspunt
moeten nemen", zegt ook Joris
Wijsmuller.
Wijsmulier en Bos signaleren dat de
gemeente de vrijplaatsen vooral ziet als
goedkope werkruimte voor kunste-
naars, en dan met name beeldende
kunst, en nog niet als een ruimte voor
andere leefwijzen, woonvormen en tegencultuur.
Verongelukt wordt nog
steeds gesproken over een gemeente die
alleen rekening houdt met wonen,
winkelen en niet met leven". Volgens
Hilhorst probeert Den Haag daar juist
wat aan te doen. In het imago van een
saaie stad zit wel iets", zegt hij. Maar
dat het behoud van de Blauwe Aanslag
daar iets aan kan veranderen, nee, dat
niet, zegt de wethouder gedecideerd.
Krista van Velzen laat enthousiast
het nieuwe pand zien: de lerarenkamer
met oude kasten, lange en
hoge betegelde gangen, her en der wat
oude jassenhaakjes, een entree met glasin-
lood, een amfitheaterachtig scheikundelokaal
met de oude schoolbanken
met inktpot er nog in. Maar ook, de zolder
waar de gaten nog in het dak zitten.
Geen enkele ruimte is nog bewoonbaar.
De verbouwing had al klaar moeten
zijn, meent de gemeente. Vier april hadden
de krakers weg moeten zijn. Enkele
weken geleden verzocht de gemeente de
Haagse rechtbank de schorsende werking
van een nog lopende, en door de gemeente
uit tactische overwegingen zelf
ingediende monumentenprocedure op
te heffen. De rechter stelde de gemeente
vanochtend in het gelijk. Den Haag kan
na 23 jaar over gaan tot ontruiming van
de Blauwe Aanslag.
____________________________________________________________
Get 25MB of email storage with Lycos Mail Plus!
Sign up today -- http://www.mail.lycos.com/brandPage.shtml?pageId=plus
--------------------------------------------------------------
Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
Faq: kraken-post-faq@dvxs.nl
Website: http://krakenpost.nl
eerste verhuisdag van 2 is gedaan:
http://krakenpost.nl/backhome.html
[03 Jun 13:00u]: 229 abonnees + 188 niet-abonnees
--------------------------------------------------------------
|