From: Joop Ankerman (ankerman@angelfire.com)
Date: 02 Mar 2003 23:36 uur
De Vereniging Initiatiefgroep Spijkermakerskwartier is in bezwaar gegaan tegen het besluit van de Staatssecretaris van Cultuur om de Blauwe Aanslag niet aan te wijzen tot Rijksmonument. Hieronder een paar gedeeltes uit het bezwaar.
Den Haag, 27 februari 2003
Inleiding
De in geding zijnde panden vormen tezamen een ononderbroken
gevelwand van een bouwblok dat is gelegen langs de 17de eeuwse
singelgracht rond het historische centrum van Den Haag. De panden
zijn gelegen in het Spijkermakerskwartier. Dit unieke stukje
binnenstad is in 1994 aangewezen tot Rijks beschermd stadsgezicht
en vrijwel volledig gerenoveerd, met als gevolg dat het
historische karakter zeer goed bewaard is gebleven. Wat betreft de
panden Buitenom 212-216 (De Blauwe Aanslag) is al in de jaren 80
besloten tot behoud van de bebouwing, o.a. middels een renovatie-
en legaliseringsovereenkomst tussen de Gemeente en de Vereniging
De Blauwe Aanslag. Sindsdien is met inzet van miljoenen aan Rijks-
en gemeentelijke subsidies, alsmede zelfwerkzaamheid van
wijkbewoners hard gewerkt aan het opknappen van de Blauwe Aanslag.
De aanvraag om de panden aan te wijzen tot Rijksmonument is een
logische vervolgstap in het proces van behoud en revitalisatie van
het Spijkermakerskwartier en het historische grachtenprofiel
De aanvraag
De Gemeente heeft echter met de aanvraag uitsluitend beoogd om een
afwijzing van de Rijksmonumentenstatus te verkrijgen, om verder
uitstel van de sloopplannen te kunnen verkorten. Zo stelt het
raadsvoorstel m.b.t. het advies van de gemeenteraad van Den Haag
inzake de aanvraag van het College het volgende: Wij achten het
van groot maatschappelijk belang het raadsbesluit inzake de
reconstructie van het Buitenom zo snel mogelijk uit te voeren.
Tegen de achtergrond van de proceduretijd die tot nu toe al is
verstreken willen wij daarom de proceduretijd die wij nog te gaan
hebben zoveel als mogelijk bekorten. Daartoe hebben wij de
minister verzocht een uitspraak te doen over de
monumentwaardigheid van de betreffende panden (art. 3
Monumentenwet 1988).
Ook de Rijksdienst diende bij de behandeling van de aanvraag de
algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht te nemen. De
vooropgezette bedoelingen van de gemeente zijn blijkens een
bijgevoegd stuk (bijlage 2) voorbesproken met de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg, en dit had reden moeten zijn de aanvraag niet
te behandelen, danwel wegens strijd met het recht af te wijzen.
Stedenbouwkundige aspecten
Langs de gehele gracht is in de loop der eeuwen aan beide zijden
bebouwing opgericht waarbij een consequent stedenbouwkundig
patroon werd gevolgd. De gehele singelgracht wordt over het
algemeen aan beide zijden begeleid door min of meer evenwijdige
kades met daarlangs bebouwing in drie of vier lagen. Dit
evenwichtige en symmetrische profiel is voor een groot deel nog
intakt, behalve aan de westzijde van de oude binnenstad, waar door
diverse verkeersdoorbraken ernstig in de structuur is ingegrepen.
Alleen langs het Korte Buitenom is deze eeuwenoude structuur nog
aanwezig. In de waarderingskaart behorend bij de aanwijzing tot
beschermd stadsgezicht is dit deel dan ook geklassificeerd als
gebied met bijzondere waarde.
De waarde van de bebouwing
De aanvraag betreft een bijzonder 19e eeuws arbeidershofje aan de
Prinsegracht (het Princevoghelhofje), een aantal 19e eeuwse
grachtenpanden aan de Prinsegracht en het Buitenom en het complex
de Blauwe Aanslag.
In het bijzonder willen wij u wijzen op de bijzondere cultuur-
historische waarde van de panden Buitenom 212 t/m 216, beter
bekend als De Blauwe Aanslag. Dit complex bestaat uit twee panden;
de voormalige Rozenburg-porseleinfabriek uit 1887 en het
belastingkantoor uit 1935.
Het voormalige belastingkantoor uit 1935 is in de stijl van de
Nieuwe Haagse School ontworpen door architect Wegeriff en bevat
zowel inwendig als uitwendig tal van voor de Nieuwe Haagse School
kenmerkende architectonische kwaliteiten. Het is wat dat betreft
een van de weinige kantoorpanden die in die stijl nog resteert.
De aanvraag betreft verder het uit 1887 stammende fabrieksgebouw
van de porseleinfabriek Rozenburg, waar het wereldberoemde
eierschaalporselein werd gefabriceerd en de bekende
keramiekschilders T.A.C. Colenbrander, Jurriaan Kok en Schellink
hebben gewerkt. Het keramiek van Rozenburg vormt een hoogtepunt
van Art Nouveau en wordt in alle belangrijke musea van de wereld
tentoongesteld. Dit fabrieksgebouw ontworpen door de architect
Ameijden van Duin is een van de laatste nog overgebleven
voorbeelden van Haags industrieel erfgoed langs de singelgracht.
In de periode 1918 tot 1922 vestigde de Postcheque- en Girodienst
zich in het gebouw.
Vanaf 1922 trok de Rijksbelastingdienst in het gebouw en breidde
in 1935 uit met het naastgelegen nieuw opgetrokken gebouw van
Wegeriff. Sinds 1980 zijn de beide panden in gebruik als De Blauwe
Aanslag, het grootste en oudste (22 jaar) gekraakte woon-werk-
cultuurpand van Nederland, waarmee het een belangrijk symbool van
de eigenzinnige en vitale Nederlandse jongerencultuur is geworden
en een broedplaats vormt van stedelijke sociaal-culturele
vernieuwing.
Bijzonder is dat het respectievelijke gebruik van de panden nog
afleesbaar is. Zoals het casco van de Rozenburgfabriek, de interne
verbouwing tot kantoorpand met extra verdieping die de Postcheque-
en Girodienst aanbracht, de nieuwbouw van het belastingkantoor en
de opvallende uitstraling die de huidige gebruikers hebben
aangebracht. Ondanks deze aanpassingen zijn de meeste
oorspronkelijke kenmerken van de bebouwing behouden gebleven.
Verder is van cultuurhistorisch belang het 19de eeuwse
Princevoghelhofje dat uiting geeft aan de sociale geschiedenis van
de arbeidersklasse in die tijd.
De Bond Heemschut pleit in een deskundigenrapport voor behoud van
de panden. Ook de Stichting Haags Industrieel Erfgoed en de
Geschiedkundige Vereniging Die Haghe hebben verzocht de panden te
behouden (bijlage 3 t/m 5).
Het besluit van de Rijksdienst
Geoordeeld wordt dat de bouwkundige staat van de bebouwing matig
tot slecht is. Dit is in tegenspraak met bouwkundige rapporten die
hebben aangegeven dat met name de panden Buitenom 212-216 en het
hofje in goede staat verkeren.
De Rijksdienst heeft verzuimd zich uit te laten over de waarde van
het Princevoghelhofje.
Ook zijn de interieurs van geen der panden onderzocht en
beoordeeld, terwijl deze wel van belang zijn voor de monumentale
waarde.
De Rijksdienst meent slechts dat alleen de stedenbouwkundige
situering van het Belastingkantoor op een hoek aan een kruispunt
van belang is, echter zonder de betekenis van dit belang aan te
geven.
De Rijksdienst miskent in haar besluit van 14 november 2002 de
cultuurhistorische waarde van de bebouwing. Met name de betekenis
van de porseleinfabriek Rozenburg en de Postcheque- en Girodienst
als nationaal cultuur-historisch erfgoed wordt ongemotiveerd
terzijde gelegd.
De Rozenburgfabriek heeft een algemeen erkende internationale
cultuur-historische waarde als grondlegger van de Art Nouveau of
Nieuwe Kunst. Waar de Art Nouveau pas in 1895 internationaal
doorbrak, experimenteerde de ontwerper T.A.C. Colenbrander in de
periode 1887-1889 al met ontwerpen voor kunstzinning Art
Nouveaukeramiek in de Rozenburgfabriek. Ook het
eierschaalporselein dat vanaf 1893 werd geproduceerd heeft een
internationale reputatie verworven in de kunstwereld en behoort
tot een van de hoogtepunten van toegepaste kunst in de wereld.
De start van de Postcheque- en Girodienst in 1918 in de voormalige
Rozenburgfabriek betekende het begin van een nationaal stelsel van
giraal geldverkeer in Nederland. Dit feit vormt een mijlpaal in de
geschiedenis van de automatisering, de techniek en de economie van
Nederland en is ook in die zin wel degelijk van groot nationaal
cultuur-historisch belang (zie o.a. Geschiedenis van de Techniek
in Nederland).
De conclusie van de Rijksdienst luidt dat de aanwezige
architectuur-historische waarden bescherming op grond van de
Monumentenwet 1988 niet rechtvaardigen. Bepalend voor de
aanwijzing tot Rijksmonument is echter niet uitsluitend de
architectuur-historische waarde, maar ook andere waarden kunnen
aanwijzing rechtvaardigen. De wettekst van artikel 1 van de
Monumentenwet geeft aan wat onder monumenten moet worden verstaan:
alle voor tenminste vijftig jaar vervaardigde zaken welke van
algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de
wetenschap of hun cultuurhistorische waarde.
Cultuurhistorische waarde is volgens de memorie van toelichting
bij de Monumentenwet 1988 de aan een bouwwerk of gebied
toegekende waarde, gekenmerkt door het beeld dat is ontstaan en
door het gebruik dat de mens in de loop van de geschiedenis van
dat bouwwerk of dat gebied heeft gemaakt. Het begrip
cultuurhistorische waarde is dermate ruim dat het ook betrekking
kan hebben op zaken en gebieden met een geschiedkundige waarde.
De Rijksdienst meent verder dat het object locaal bezien wel van
belang is zonder precies aan te geven welke waarden van belang
zijn en om welke objecten het precies gaat. Daarnaast kan ook een
slechts lokale betekenis reden zijn om objecten aan te wijzen tot
Rijksmonument (Handelingen II, p. 2406 Monumentenwet 1961).
Wij menen dat in het bijzonder de panden Buitenom 212-216 van
algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de
wetenschap en vooral hun cultuurhistorische waarde. Met name het
gebruik dat de mens in de loop van de geschiedenis van het
bouwwerk heeft gemaakt als huisvesting van de Rozenburgfabriek en
Postcheque- en Girodienst is van dusdanige betekenis, dat
aanwijzing tot beschermd monument gerechtvaardigd is. De
Rijksdienst had deze cultuurhistorische waarde ten volle moeten
meewegen in haar beoordeling maar heeft dit blijkens de stukken
nagelaten.
Het advies van de Raad voor Cultuur
De Raad voor Cultuur kwalificeert de relatie met het Rozenburg
porselein als noemenswaardig, maar ziet het nationaal
cultuurhistorisch belang niet. Hierboven hebben wij al aangegeven
dat dit belang wel degelijk aanwezig is. Zo stelt ook de Bond
Heemschut in haar waardebepaling en deskundigenrapport van 5
januari 1999 dat het pand door zijn aardewerkproduktie tot een
boven nationaal begrip is geworden.
Het advies van de gemeente
Overeenkomstig artikel 2:4 van de AWB vervult het bestuursorgaan
zijn taak zonder vooringenomenheid. M.b.t. het uitgebrachte advies
van de gemeenteraad van Den Haag kan niet gesteld worden dat het
advies objectief en onpartijdig is. Zowel uit de aanvraag als uit
het advies blijkt dat zowel College als raad bij voorbaat hebben
aangegeven dat het pand gesloopt moest worden en een aanwijzing
tot monument onbespreekbaar was.
Uit deze toetsing blijkt tevens dat slechts gekeken is naar de
architectuur-historische kwaliteit en andere aspecten niet zijn
beoordeeld. Wel wordt gesproken over de landelijk bekende
porseleinfabriek Rozenburg, maar dit wordt sterk gerelativeerd
door te stellen dat dit gebouw slechts bouwmuren bevat van een
van de gebouwen van de fabriek. Dit is onjuist. Het casco van het
volledige hoofdgebouw, waaronder de beeldbepalende voorgevel langs
de gracht, is nog intakt. Ook een aantal bijgebouwen van de
fabriek zijn nog steeds achter het pand te vinden.
De aktuele situatie
Het is belangrijk om te weten dat de gemeenteraad meer dan 8 jaar
geleden akkoord is gegaan met de verbreding van het Korte Buitenom
en de sloop van de volledige bebouwing. Dit vond men nodig omdat
het verkeer op het Buitenom enorm zou toenemen als de Grote
Marktstraat zou worden afgesloten. Voorspeld werd een stijging van
42%.
Sinds de afsluiting van de Grote Markstraat is het autoverkeer op
het Buitenom echter drastisch verminderd in plaats van met 42%
toegenomen. Om die reden is sloop dus niet meer opportuun. Ook
hierdoor had de gemeentelijke wens om het pand t.b.v. een
wegreconstructie te kunnen niet slopen niet mogen worden
meegewogen in de beoordeling.
Vereniging Initiatiefgroep Spijkermakerskwartier
____________________________________________________________
Get 25MB of email storage with Lycos Mail Plus!
Sign up today -- http://www.mail.lycos.com/brandPage.shtml?pageId=plus
--------------------------------------------------------------
Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
Faq: kraken-post-faq@dvxs.nl
Website: http://krakenpost.nl
[Op 02 Mar 23:00u.: 224 abonnees]
--------------------------------------------------------------
|