[kraken] geschiedenisles

Auteur: Prikkel <prikkel@dds.nl>
Datum: 28 sep 2003 19:53 uur

****************************************************************************
*****

KONFRONTATIE KONFRONTATIE KONFRONTATIE KONFRONTATIE KONFRONTATIE

Konfrontatie-digitaal verschijnt ongeveer driewekelijks als gratis
email-magazine
Voor 'n abonnement of opzegging stuur je een bericht naar konfront@xs4all.nl
Reacties, bijdragen en kritiek zijn zeer welkom
Oude nummers en diverse andere artikelen zijn te vinden op de
Konfrontatie-website
http://www.stelling.nl/konfront
Je kunt daarbinnen op elk trefwoord zoeken in het archief

****************************************************************************
****

KONFRONTATIE 174 / 28 september 2003

1. JoopFinland: "Bij de 18e sterfdag van Hans Kok - Duiken naar een rijk
verleden"
2. Alex van Veen en Freek Kallenberg: "Dit kabinet is tien keer erger dan
Paars"
3. Hans Feddema: "Strategie voor een vreedzame wereld - Waarom ging er zo
veel mis na 1945?"
4. Ilan Pappe: "The 1948 Nakba & the zionist quest for its completion"
5. Jason Kendall Moore: "The age of unreason: American diplomacy, zionist
propaganda and the
Palestinian catastrophe"

****************************************************************************
*******

"Bij de 18e sterfdag van Hans Kok - Duiken naar een rijk verleden"

door JoopFinland

verschenen in Kleintje Muurkrant # 383, 26 september 2003

Eens per maand krijg ik hier het dagblad Trouw toegestuurd. Die van de
zaterdag bevat veel lange en -wellicht mede daardoor- lezenswaardige
artikelen en weinig sport en lifestyle. Voor het laatste reserveert de
krant gelukkig een aparte bijlage (onder de veelzeggende naam "etcetera")
die ik dus meteen lekker weg kan gooien. Gekwek over funkeukens en
rugzakvakanties naar Birma is aan mij niet besteed maar in de editie van 9
augustus jl. trekt 'n etcetera-artikel voor de verandering mijn aandacht.
Het bevat een kaartje van Curaçao en de titel "Duiken naar een rijk
verleden". Ik ga in het verhaal op zoek naar 'n naam. Want 'duiken' en 'de
Nederlandse Antillen' associeer ik met Theo.

Ik heb het goed geroken. Het relaas gaat inderdaad over Theo van der
Giessen die in de Cariben aan de kost komt door toeristen op scheepswrakken
te laten duiken. Het verhaal is even oubollig als de titel en alleen
interessant door wat er niet in staat. Namelijk dat het hier dè Theo
betreft. Theo de tank. Theo van Jack en Theo. De man die in de jaren
tachtig het gezicht van de Nederlandse kraakbeweging was. De man die in
diens eigen beleving de kraakbeweging heeft opgericht en ten grave
gedragen. Geen woord dus over Theo van der Giessen als dè Theo van de
Vondelstraat en de Groote Keyser, dè Theo uit de Staatsliedenbuurt en de
PVK (1). Van der Giessen heeft in het verhaal geen geschiedenis. Nu houdt
mij bij het lezen van het Trouw-artikeltje al langer een ander momentum in
de geschiedenis van de kraakbeweging bezig. Achttien jaar geleden, op 25
oktober 1985, stierf in 'n Amsterdamse politiecel de kraker Hans Kok. De
zaak-Hans Kok, het onderzoek naar de omstandigheden waaronder Kok stierf,
was indertijd media-voer pur sang. Nog geen twintig jaar later moet je
mensen omstandig uitleggen wie Hans Kok was. Evenals Theo de kraker lijkt
ook de zaak-Hans Kok voltooid verleden tijd.

Buurtstrijd

'n Zuiver beeld van de gebeurtenissen in de herfst van 1985 ontstaat met
het besef dat de kraak-beweging zich dan concentreert in de
Staatsliedenbuurt in Amsterdam-West. Grote panden als de Groote Keyser en
dito ontruimingen als die van Singel 440 behoren definitief tot het
verleden. De krakers in de Staatsliedenbuurt zitten niet in lege kantoren
of anderszins van de onmiddellijke omgeving geïsoleerde woon/werkplaatsen.
Zij zijn buurtbewoners, in de volle betekenis. Het maakt dat ze lange tijd
de overige bewoners achter zich weten. Hun strijd is buurtstrijd. Maar het
maakt ook het gebruik van politiek geweld moeilijker. In de
Staatsliedenbuurt gooi je niet anoniem de ruiten van De Nederlandsche Bank
in, maar die van de bakker bij wie je 's ochtends je brood haalt. De
krakers verrijken de buurt met een goedkoop en bereikbaar
gezondheidscentrum, 'n gereedschapsuitleen, 'n bioscoop, wijkkrant en
omroep en een jaarlijkse culturele manifestatie. Krakers en overige
bewoners vinden elkaar tegen de achtergrond van de ernstigste economische
en sociale crisis sinds die van de jaren dertig. Al wat goedkoop of voor
niets en zonder afhankelijk te zijn van autoriteiten tot stand kan worden
gebracht, is voor de overgrote meerderheid van de mensen in deze
'achterbuurt' een geschenk uit de hemel. Verpaupering en het verzet
daartegen zijn in de Staatsliedenbuurt oude begrippen, aan de gevestigde
orde in het algemeen en aan 'het stadhuis' in het bijzonder, heeft men er
een broertje dood (2). Deze in de volksbuurt ingebedde beweging krijgt twee
volksjongens als haar leiders. De klerenkast Theo en diens tengerder maar
even rücksichtslose maatje Jack zijn allebei wars van intellectuele praat.
En wars van compromissen. Onder aanvoering van het duo raakt de
kraakbeweging aan het geweldsmonopolie van de overheid. Met Theo voorop
haalt de kroning van Beatrix in 1980 alle internationale media maar niet
zoals de gevestigde orde het graag ziet. Vijf jaar later is een politieauto
in de Staatsliedenbuurt een zeldzaamheid.

Ballotage

Gedurende die vijf jaar treden Theo en Jack echter ook steeds veelvuldiger
op als 'n soort ballotage-commissie. Vooral binnen de micro-wereld van de
Staatsliedenbuurt (een vierkante kilometer klein) wordt dit 'n groeiend
probleem. Steeds vaker worden discussies door de twee op slot gegooid met
de opmerking "als je daarin geen trek hebt moet je niet in de Staats
wonen". Onvoorspelbaarheid en veelsoortigheid, het loutere feit dat het een
beweging is en geen club of partij, heeft tot dan toe voor duizenden mensen
het kraken en al wat daaromheen gebeurt, aantrekkelijk gemaakt. Zowel Theo
en Jack als de autoriteiten echter gaan de Staatsliedenbuurt steeds meer
labelen als 'de harde kern'. Voor Van der Giessen cs een geuzennaam maar
voor de bewegers met een feminiene en democratische inslag 'n gruwel. Zoals
ik hierboven al aanhaalde ervaart Theo zichzelf als de vleesgeworden
kraakbeweging. Theo's wil is wet, Jack heeft de bijnaam De Generaal. Theo
heeft de onverzettelijkheid en het charisma van de natuurlijke leider.
Ieder herinnert zich de tv-beelden van Theo voor 'n oprukkende tank in de
Vondelstraat, ik zie met eigen ogen hoe er in een afgesloten ruimte vijf
agenten tegelijk aan te pas komen om de man in de boeien te kunnen slaan.
In de Groote Keyser en later tijdens de PVK-perikelen keert deze kracht
zich echter tegen de mensen die hij hoe dan ook nodig heeft. Theo is gewoon
geen groot psycholoog. Waarschijnlijk haat hij het woord maar hij zal toch
niet kunnen ontkennen dat de geboren leider evenveel mensenkennis als
uitstraling en wilskracht nodig heeft. Theo zelf is in 1985 twee keer zo
oud als de jongste krakersters. 'Zijn' beweging steunt op de kinderen van
de provo's. Dat zijn dus de mensen die zijn opgegroeid in de vrijheden die
de generatie van '68 veroverde. Jonge mensen met geld, een eigen woning en
vrije seksuele relaties. Mensen van twintig met meer alternatieven voor
handen dan waarvan Theo toen hij even oud was ook maar had durven dromen.
Mensen die bij de les gehouden moeten worden omdat ze anders wegvliegen.
Maar niet met geweld natuurlijk.

Stedenvernietiger - Staatsvijand

Sindsdien zijn wij gewend aan regenteske bestuurders die alleen rekening
houden met diegenen met wie ze op Nijenrode of Harvard hebben gefuifd. Maar
burgemeester Ed van Thijn is in de jaren tachtig de eerste die in 'zijn'
stad de jaren vijftig herinvoert. 'n Humorloze, volgevreten potentaat die
graag dweept met zijn in het Amsterdamse zoveel emoties oproepende joodse
afkomst. Hij slijmt zich in bij de onroerendgoed-mafia en geeft vrijbaan
aan de middenstand en de toeristenbranche. In no time is het centrum van de
stad ontvolkt, de leegstandswet van kracht en Amsterdam kandidaat voor de
Olympische Spelen van 1992. Junkies en andere verstoorders van het met veel
reclame opgeleukte straatbeeld worden onderhevig aan deportatie. Krakers en
andere verstoorders van de om de haverklap door Van Thijn cs aangehaalde
rechtsorde zoals gezegd teruggedrongen naar de Staatsliedenbuurt. Het
bewind van Van Thijn roept breed verzet op. Vooral de stadsvernieling -de
bouw van ondermeer Stopera en al even lelijke hotels in het historische
centrum- en de miljoenenverslindende Olympische campagne roepen alom vragen
op. De Stopera komt er maar het fiasco van de Amsterdamse kandidatuur voor
de Spelen vat de 'burgervader' op als 'n persoonlijke belediging, hem
aangedaan door de tegenstanders van het project. Al te gemakkelijk
vereenzelvigt Van Thijn 'n bomaanslag met het verzet tegen 'zijn' campagne.
En zonder enig bewijs wijst hij de schuldigen van die aanslag aan in de
Staatsliedenbuurt. Daarmee is de teerling geworpen, zal de strijd tussen de
gefrustreerde Van Thijn en de gecriminaliseerde krakers van de
Staatsliedenbuurt escaleren en ten slotte 'n dode eisen. B & W plannen de
vestiging van een 'eigen' politiebureau Raampoort aan de rand van de buurt.
De bevolking eist sociale en economische steun aan de wijk in plaats van
meer blauw in de straten. Tijdens een feestelijk Staatstribunaal wordt Van
Thijn aangeklaagd, de burgemeester kondigt aan de buurt te zullen bezoeken.
Omdat de man die visite aangrijpt om te laten zien dat hij overal de baas
is, niet om naar bewoners te luisteren, is hij er natuurlijk niet welkom en
blaast een pijnlijke aftocht.

Schaepmanstraat

Dan is het donderdag 24 oktober 1985 en komen alle hierboven beschreven
ontwikkelingen samen in een baaierd van geweld. De politie ontruimt zonder
het overleg zoals dat tot dan toe in de buurt gangbaar is, een woning in de
Schaepmanstraat. 'n Stoet herkrakers loopt de paar honderd meter naar de
plek, brengt de in de woning aanwezige agenten zo in het nauw dat die één
van de belagers in de schouder schiet en kogelt twee busjes
politieversterking weg. Zo'n dertig krakers nemen opnieuw bezit van de
woning maar de overige tweehonderd kunnen buiten weinig meer voor hen
uitrichten zodra de mobiele eenheid arriveert. De politiemacht wacht op het
invallen van de avond om het pand aan te vallen. Het merendeel van de
krakersters wordt na mens-tegen-mens gevechten in gereedstaande ambulances
op elkaar gestapeld en naar de gevangenis vervoerd. De volgende middag
vertrekt er 'n demonstratie naar de Schaepmanstraat. Kort voor vertrek
krijg ik in het wijkcentrum de NOS aan de telefoon met de vraag of ik kan
bevestigen dat één van de arrestanten dood in diens cel is gevonden. Ik
reageer lacherig: 'Neen, voor doden moet je nog even wachten', en herinner
me nu weer hoe zwaar het voelt wanneer de demonstratie even later krijgt te
horen dat het rare belletje op trieste waarheid berust. Met de demo is het
meteen gedaan, verdriet en woede worden geuit op 'n urenlange bijeenkomst.
De woede vooralsnog in woorden, de tranen vervangen adrenaline. De
Staatsliedenbuurt wordt bezet gebied. De mobiele eenheid installeert zich
op bruggen en pleinen en deinst er in het begin van de avond niet voor
terug traangas af te vuren in het volle kraakcafé 'Rioolrat'. De bewoners
worden op straat letterlijk op de hielen gezeten door stapvoets rijdende
politiebussen. 's Nachts slaat de kraakbeweging terug. Snel, verrassend en
alsof er 'n professionele organisatie achter zit: de beweging op haar best.
In heel Nederland en zelfs in België en Duitsland gaat ter nagedachtenis
van Hans Kok en uit solidariteit met de overige arrestanten
politiemateriaal in vlammen op. De schade aan opstallen, rijdend materieel
en kledij bedraagt vele miljoenen. 's Zaterdags trekt een sterke
demonstratie door Amsterdam, de woensdagavond daarop is er een
indrukwekkende sitdown bij het hoofdbureau van politie in de hoofdstad.

Doodpot

Zoals gezegd zal de zaak Hans Kok nog minstens een jaar prominent de media
bezighouden. De raadsman van de krakers, Henk Kersting, wordt een nationale
beroemdheid, evenals de hoofdcommissaris van de Amsterdamse politie
Nordholt en diens markante woordvoerder Klaas Wiltink. De standpunten
liggen van meet af aan vast en lichtjaren uiteen. Voor de krakers en een
flink deel van de publieke opinie hebben Van Thijn en Nordholt de dood van
Kok op hun geweten. De autoriteiten sluiten zich aan bij de mening zoals
die vanaf het begin van de affaire in De Telegraaf wordt geventileerd: Kok
is niet meer dan een dode junkie. Schuldigen worden nooit gevonden en
misschien ook helemaal niet actief opgespoord en Van Thijn zit rustig zijn
ambtsperiode uit. Juridisch gezien is de zaak Hans Kok er dus één zonder
geschiedenis. Voor de kraakbeweging van de jaren tachtig echter is de
Schaepmanstraat het begin van het definitieve einde. De interne discussie
over het al dan niet hanteren van geweld als strijdmiddel laait op als
nooit te voren maar belangrijker is dat de pikorde binnen de beweging
overhoop ligt. Leiders en strategen zijn die 24e oktober 1985 verre van
leiders en strategen gebleken, veel mensen voelen zich door hen als
kanonnevlees gebruikt. Wat beklijft is het gevoel dat ik in 'Doodpot'
uitdruk - zie onderaan. Ik schrijf het naar aanleiding van de film "Als de
ratten uit hun riolen komen" van Barbara Den Uyl. De anti-kraakwachten in
de woning aan de Schaepmanstraat hebben jarenlang geen leven, de
gebeurtenissen in het pand tijdens de ontruiming zijn door Natasha Gerson
in romanvorm gegoten (3) en advocaat Kersting brengt het tot hoofdfiguur in
een boek van A.F.Th. Van der Heyden (4). Een demonstratie ter herdenking
van Hans Kok op 25 oktober 1986 brengt tweeduizend mensen op de been. Maar
de film van Den Uyl trekt in 1991 nauwelijks publiek en die eerste
memorial-demo is meteen de laatste. Over Hans Kok en zijn zaak daalt na pak
'm beet 1987 oorverdovende stilte.

Herdenken en heropenen

Sterker nog: aan de gebeurtenissen van 1985 wordt niet eens gerefereerd
wanneer Pim Fortuyn vermoord wordt. 'Hans Kok, vermoord door politie en
politiek', luidde de leus destijds, maar de extreem-rechtse would be
premier gaat de geschiedenisboekjes in als slachtoffer van de eerste
politieke moord sinds die op Willem de Zwijger. Wat me echter nog meer
verbaast is het ontbreken van de zaak-Kok in de geschiedschrijving van de
kraakbeweging. In het beeldverslag van die geschiedenis (5) wordt tot in de
kleinste details ingegaan op de PVK-periode, maar over Hans Kok met geen
woord gerept. Total neglect. Ongelooflijk. Wat doen we ermee? Met de
nagedachtenis aan Hans Kok? En met zijn zaak? Ik hoop de VPRO-radio (het
programma OVT) te kunnen interesseren voor dit thema, is het niet dit jaar,
dan wel volgend jaar. Is het niet weer tijd voor een herdenking de 25e
oktober, in Amsterdam, wellicht in de Staatsliedenbuurt, wellicht voor Hans
zijn woning aan de Bentinckstraat? En laten we de zaak-Hans Kok zomaar de
zaak? Is het niet tijd om te gaan uitvissen hoe het onderzoek naar de
toedracht van Koks dood indertijd op dood spoor is beland? Laten we echt de
schuldigen zomaar wegkomen? Nog even terug naar de zaterdagse Trouw, die
van een jaar of wat geleden. Het blad interviewt Ed van Thijn, in de
diepte. Van Thijn als mens als het ware... Diktevreden man, alles kits,
slaapt goed, mag nog alles eten. Ik speur in het vraaggesprek naar een naam
maar vind hem niet. Hans Kok heeft geen deel aan het geslaagde leven van
Van Thijn. Ik vind van wel en zie dat graag middels rechtspleging alsnog
bevestigd.

Noten: (1) PVK = Politieke Vleugel van de Kraakbeweging. Afscheiding van de
kraakbeweging in 1987, onder een heuse naam, hetgeen tot dan toe alleen
gebruikelijk was in gereformeerde- en vakbondskring. De PVK geeft korte
tijd een blaadje uit maar manifesteert zich vooral als Theo's particuliere
sportschool die geweld en intimidatie niet schuwt maar integendeel tot de
norm verheft. Zodra Theo er eind 1988 tenslotte de brui aan geeft, is de
Staatsliedenbuurt leeggestroomd en de historische kraakbeweging dood. (2)
Een goed boek over de Staatsliedenbuurt is "Een dwarse buurt", samengesteld
door Leo Adriaenssen. - Amsterdam: wijkcentrum Staatsliedenbuurt, 2002 (3)
"Plaatstaal", door Natasha Gerson. - Amsterdam, Van Gennep, 1996 (4)
"Advokaat van de hanen", door A.F.Th. van der Heijden. - Amsterdam,
Querido's uitgeverij, 1995 (5) "De stad was van ons", samenstelling Joost
Seelen/Eric Duivenvoorden. Documentaire over de roerige geschiedenis van de
Amsterdamse kraakbeweging in 1975-1988 onder regie van Joost Seelen (Breda:
Zuidenwind Filmprodukties). Er is ook nog een publicatie verschenen met op
schrift gestelde interviews uit deze documentaire bij de Amsterdamse
Uitgeverij Snotneus, 1998

Doodpot

Hoe komt het schoelje dat ons voorliegt altijd tot zulke ontspannen
onderonsjes? Terwijl de regeerders toch voor elkaar en voor ons van alles
te verbergen hebben? Volgens mij hebben ze het dan over het weer. Het was
die donderdag stralend weer toen wij verzamelden in de Rat. De zon stofde
speels over 100 gezichten. Uit de schaduw was het aangenaam op het pleintje
voor het pand en 50 mensen vertoefden daar terwijl 50 anderen de herkraak
pleegden. De herfstige lucht zinderde van de elkaar in razende vaart
opvolgende gebeurtenissen. Binnen richtte één van de aanwezige smerissen
pardoes op Martins borst omdat deze een bijl meebracht. Terwijl het
slachtoffer met een kogel in zijn schouder in veiligheid werd gebracht,
kregen de twee Raampoorters een vrije aftocht. Buiten werden evenzovele
busjes met platte petten door ons tot vluchtens toe gestenigd. Snel na dit
tumult echter werd het killer. Terwijl de zon achter de omringende daken
zonk, werden de zwarte vlag in het venster van de heroverde etage geplant
en meer van ons naar binnen geroepen. Ik had evenwel mijn oog op een Duitse
laten vallen en omdat ook vele overigen een andere afspraak hadden, nam het
aantal herkrakers amper nog toe. Lange schaduwen wierpen zich nu over het
pleintje, dat door een provisorische politiemacht met een enkele charge kon
worden leeggeveegd. De kit had moeite met het optrommelen van voldoende
relbeveiligd personeel, maar hoefde het woon-werkverkeer op de Van
Hallstraat niet eens stil te leggen. Wij pendelden naar de Rat om ons warm
te houden. Ik kocht er voor de blondine een pilsje. Nog juist zichtbaar
tegen de vorstende avondhemel keilde iemand -naamloos nog- van het dak aan
de Schaepmanstraat de pannen naar de wachtende wouten. Verhuiverd tot op
het bot, hebben wij nadien alleen nog maar kunnen juichen om een groep die
alsnog uit het pand wist te komen. Vanaf die ogenblikken herinner ik me
soms flarden van mist tussen de rijen wachtende ambulances op het Van
Beuningenplein. De ME was eindelijk gearriveerd en wij kregen het pand
zelfs niet meer te zien. Hans Kok is aan domme overkill, koele berekening
en wreed toeval doodgegaan. Maar Van Thijn moet de volgende middag zijn
ingeslapen met de gedachte: 'Ik laat het de persvoorlichter vanavond over
het weer hebben.' (uit: Maandblad Uitkeringsgerechtigden (MUG) Amsterdam,
1991)

(Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nummer 383.
http://www.stelling.nl/kleintje & kleintje@stelling.nl)

--------------------------------------------------------------
 Afmelden, e-mail: kraken-post-unsubscribe@dvxs.nl
 Opnieuw aanmelden: kraken-post-subscribe@dvxs.nl
 Faq: kraken-post-faq@dvxs.nl
 Website: http://krakenpost.nl
 [28 Sep 19:00u]: 239 abonnees + 217 niet-abonnees
--------------------------------------------------------------
 
ontvangsttijd Sun Sep 28 17:48:41 2003