[kraken] folder 'juridische hulp bij kraakacties'

Auteur: Voor-recht <voor-recht@wanadoo.nl>
Datum: 22 apr 2006 14:24 uur

Juridische hulp bij kraakacties

 

 

Onder kraken wordt verstaan het zonder toestemming van de eigenaar, huurder
of overheid in gebruik nemen en/ of houden van (naar eigen oordeel) niet in
gebruik zijnd onroerend goed of delen daarvan. Als iemand een pand gekraakt
heeft, kan hij/ zij proberen met de eigenaar of huurder een huur- of
gebruiksovereenkomst aan te gaan. Indien daarover overeenstemming komt, is
er eigenlijk van kraken geen sprake meer.

 

Het gekraakte onroerend goed zal meestal een woning of ander pand zijn,
eventueel met het omliggende terrein. Ook woonboten en onbebouwde terreinen
kunnen gekraakt worden, maar het is onduidelijk of daarop dezelfde regels
van toepassing zijn. Het kraken daarvan valt om deze reden buiten het bereik
van deze folder.

 

 

De rechtspositie van krakers (algemeen)

 

Een kraker die een leegstand pand is gaan bewonen, heeft daardoor een
‘huisrecht’. Dat wil zeggen dat niemand zonder zijn of haar toestemming de
woning mag betreden, behalve in gevallen dat dit door de wet wordt bepaald.
Voor het ontstaan van die huisvrede is overigens niet van belang hoe lang
die woning is gekraakt, noch of dit een woonhuis betreft, noch de staat van
het pand. Ook is niet van belang of een melding ervan bij de politie is
gedaan. Er moet van bewoning sprake zijn, dat wil zeggen dat er in ieder
geval een bed (evt. matras en slaapzak) moet zijn (liever nog wat meer
meubels) en dat de bewoner de bedoeling heeft dit als woning te gebruiken.
Een inbreuk op het huisrecht is een strafbaar feit, namelijk huisvredebreuk.
Hiervan kan je aangifte doen, ook als het gaat om huisvredebreuk door de
politie. De politie moet je ook hiertegen beschermen.

 

De rechtspositie van krakers die de door hen gekraakte panden niet bewonen,
is iets zwakker. Weliswaar kunnen zij bij willekeurig binnendringen door
derden zich beroepen op lokaalvredebreuk, maar de politie heeft veel
verdergaande bevoegdheden om hierop een inbreuk te maken.

 

Een kraker kan op diverse manieren te maken krijgen met juridische
geschillen en procedures. Zo kan hij/ zij, meestal in het begin van de
kraakactie, door politie en justitie verdacht worden van het plegen van
strafbare feiten in verband met de kraakactie, hij/ zij kan op welk tijdstip
dan ook door de eigenaar of huurder gedagvaard worden in een civiele
procedure waarin zijn/ haar ontruiming geëist wordt, hij / zij kan problemen
met de overheid krijgen wegens (vermeende) overtreding van diverse
overheidsvoorschriften ten gevolge van het gebruik door het pand en hij kan
geschillen krijgen met nutsbedrijven over het aansluiten van
nutsvoorzieningen.

 

 

Kraken en strafbare feiten

 

De strafbare feiten waarvan krakers in verband met hun kraakactie het meest
verdacht worden zijn huis- of lokaalvredebreuk, hetgeen betekent dat de
politie van mening is dat het pand bij anderen in gebruik is, en overtreding
van artikel 429 sexies van het Wetboek van Strafrecht, die inhoudt dat het
strafbaar is om panden te kraken waarvan het gebruik korter dan een jaar
voorafgaande aan de kraakactie is beëindigd. Het gaat bij deze artikelen om
‘feitelijk’ gebruik, wat wil zeggen dat het enkele feit dat het pand
verhuurd is (geweest) op zichzelf niet veel zegt, maar dat het erom gaat of
in het pand activiteiten hebben plaatsgevonden die als ‘gebruik’ kunnen
worden aangemerkt. De jurisprudentie daarover is zeer divers, aan de ene
kant worden niet alle actviteiten in een pand zonder meer als gebruik
bestempeld, aan de andere kant wordt soms met erg magere ‘feitelijkheden’
genoegen genomen, zoals het maken van bouwtekeningen, gebruik als
schaftlokaal of het opmaken van een boedelverdeling. Krakers worden soms
verdacht van vernieling (of zelfs openlijke geweldpleging) bij het
binnendringen van het pand om het in gebruik te nemen.

 

De politie kan alleen tot aanhoudingen overgaan als er sprake is van
ontdekking op heterdaad. Wat betreft de vernieling neemt de politie al snel
aan dat zij dit op heterdaad heeft ontdekt. Bij huis- en lokaalvredebreuk en
de overtreding van art. 429 sexies van het Wetboek van Strafrecht is van
belang dat de overtreding bestaat uit ‘het op vordering van de rechthebbende
niet verlaten van het pand’. Met een schriftelijke ‘machtiging tot
binnentreden’ kan de politie ook zonder toestemming de woning betreden om
aanhoudingen te verrichten.

 

Als de politie in het kader van een kraakactie een pand betreedt om
aanhoudingen te verrichten, dan zal zij vaak ook tot ontruiming van het pand
overgaan. Wat dit betreft is door de rechter bepaald, dat bij aanhoudingen
wegens vernieling de politie daartoe niet bevoegd is. Ook in de andere
gevallen is de bevoegdheid hiertoe betwist; die kan in ieder geval niet op
de wet gebaseerd worden. Desondanks gaat de politie wel van deze bevoegdheid
uit. Het is dan ook zaak om indien enigszins mogelijk ontdekking van het
betreden van het pand zo veel mogelijk te voorkomen en na het betreden het
pand zo snel mogelijk als woning in te richten en in gebruik te nemen. Het
is daarbij verstandig iets meer aan woninginrichting te doen dan de
traditionele set van tafel, bed en stoel, omdat justitie geneigd is in het
kader van kraakacties minder snel aan te nemen dat er van gebruik als woning
sprake is, en daarbij let op diverse factoren, zoals of het pand blijkens
zijn inrichting voor slapen, eten, drinken en ontspanning gebruikt wordt.

 

Om een onterechte ontruiming van een gekraakt pand door de politie te
voorkomen, kan een kort geding tegen de Staat worden aangespannen, waarbij
een verbod op de voorgenomen ontruiming wordt geëist. De politie is niet
zonder meer verplicht dit af te wachten Wel mag worden aangenomen dat, als
er voldoende activiteiten in het werk zijn gesteld om dit kort geding aan te
spannen en de politie en het Openbaar Ministerie hiervan op de hoogte zijn
gesteld, zij dit niet zo maar naast zich kunnen neerleggen en bijzondere
redenen moeten aangeven waarom zij de uitkomst van dit kort geding niet
willen afwachten. In enkele arrondissementen, waaronder Amsterdam en Den
Haag, zijn hierover toezeggingen gedaan door het Openbaar Ministerie.

 

Indien het pand ligt op een terrein waartoe de toergang verboden is, dan is
dat op zichzelf geen belemmering het pand op dit terrein te kraken. Artikel
461 van het Wetboek van Strafrecht, die het strafbaar maakt om een terrein
te betreden waartoe de toegang kennelijk is verboden, is volgens vaste
jurisprudentie immers niet van toepassing op gebouwen. Te verdedigen valt
dat na ingebruikname door een kraker van het gebouw op dit terrein, de
verdere toegang tot het terrein niet meer strafbaar is, omdat deze
noodzakelijk is om de eigen woning te bereiken, waardoor het onrechtmatige
karakter ervan verdwijnt.

 

 

Kraken en de eigenaar

 

Het kraken van een pand is een inbreuk op het eigendomsrecht en wordt op die
grond in het algemeen als onrechtmatige daad beschouwd. Een
ontruimingsvordering zal dan ook door de rechter in beginsel meestal worden
toegewezen. Een uitzondering kan op grond van oude jurisprudentie mogelijk
bepleit worden in een situatie die veel weg heeft van de volgende: een
langdurig (meer dan een jaar) leegstaande woning uit de sociale huursector,
welke gekraakt is door iemand die kan aantonen langdurig via de geëigende
kanalen gezocht te hebben naar en woning en daarin door aantoonbare
woningnood niet geslaagd is, die bereid is een gebruiksvergoeding voor het
pand te betalen, het pand te verlaten zodra er een nieuwe bestemming voor
het pand wordt gevonden en het gekraakte pand passend is qua verhouding
tussen de grootte van het pand en het aantal bewoners.

 

Meestal spant de eigenaar een kort geding tegen de krakers aan om een
ontruimingsvonnis te krijgen. Om dat te winnen moet de eigenaar ook aantonen
een spoedeisend belang te hebben bij de ontruiming van het pand. Het enkele
feit dat er inbreuk wordt gemaakt op zijn eigendomsrecht is daarvoor
onvoldoende. Wat wel door de rechter aanvaard wordt als spoedeisend belang
is nogal casuïstisch. Bij aantoonbare en verwezenlijkbare plannen van de
eigenaar op korte termijn wordt dit in de regel aangenomen, bij het ‘leeg
moeten opleveren’ en verzekeringsproblemen is de jurisprudentie verdeeld.
Met name indien de eigenaar stelt dat hij plannen heeft om het pand te gaan
verkopen of verhuren maar nog gen concrete koper of huurder heft, zijn er
goed kansen om de rechter te overtuigen dat er geen spoedeisend belang is.
Of dit lukt, is mede van de eigen opstelling afhankelijk.

 

In een bodemprocedure, die een stuk langer duurt dan een kort geding en
grotendeels schriftelijk wordt gevoerd, hoeft de eigenaar geen spoedeisend
belang aan te tonen. Sinds de invoering van het nieuwe Burgerlijk Wetboek is
in de wet opgenomen dat een vordering slechts mag worden toegewezen indien
de eiser daarbij voldoende belang heeft. Sindsdien is een maal een
ontruimingsvordering tegen krakers op deze grond afgewezen. De eis van een
voldoende belang is iets lichter dan die van een spoedeisend belang, maar
het valt moeilijk in algemene bewoordingen aan te geven wat dit onderscheid
precies inhoudt.

 

Krakers kunnen anoniem gedagvaard worden als de eigenaar tevergeefs heeft
geprobeerd om de namen van hen te achterhalen. Om in een proces de
verdediging te voeren zal minstens een van hen zijn of haar naam moeten
opgeven.

 

Het overmaken van geld naar de eigenaar in de verwachting hiermee
huurrechten te kunnen claimen, werkt niet. Alleen als de eigenaar de
betaling uitdrukkelijk accepteert is hij daaraan gebonden.

 

 

Kraken en de overheid

 

Omdat krakers vaak in vervallen panden of in kantoorpanden wonen, krijgen ze
relatief vaak te maken met overheidsoptreden op grond van de woningwet of
het bestemmingsplan. De overheid, meestal de gemeente kan hen dreigen het
pand te ontruimen op grond van bestuursdwang. In het algemeen moet het
voornemen daartoe tijdig bekend gemaakt worden. Er kunnen dan nog
maatregelen genomen worden om het toepassen van bestuursdwang te voorkomen,
ofwel door het wegnemen van de gronden die ervoor genoemd worden of door het
maken van bezwaar en eventueel het aanspannen van een ‘voorlopige
voorziening’-procedure bij de rechtbank. Alleen in heel bijzondere gevallen
mag de overheid bij de toepassing van bestuursdwang van voorafgaande
aankondiging afzien. De praktijk is helaas vaak anders.

 

Bij het bewonen van een gekraakt pand in strijd met het bestemmingsplan is
mogelijk een juridisch valide argument tegen handhaving van het
bestemmingsplan dat het bestemmingsplan in onbruik is geraakt en dat het dus
neerkomt op misbruik van bevoegdheid om het bestemmingsplan in dat geval te
handhaven door het pand te ontruimen. Helaas is er vooralsnog geen rechter
in deze argumentatie meegegaan.

 

Het is juridisch altijd mogelijk je op het adres van het gekraakte pand in
te schrijven bij de Gemeentelijke Basisadministratie. Noch het feit dat je
gen huur- of koopovereenkomst kan tonen, noch dat het bestemmingsplan
bewoning eventueel niet toelaat, staan hieraan in de weg. Indien dit toch
geweigerd wordt, verzoek dan de weigering op schrift te zetten en vraag de
gegevens van de desbetreffende ambtenaar.

 

 

Kraken en nutsvoorzieningen (water, elektriciteit, gas)

 

In beginsel hebben krakers net als een ieder recht op aansluiting van
nutsvoorzieningen. Eventueel kan een waarborgsom verlangd worden; op verzoek
moet dat op het inkomen en het verwachte gebruik afgestemd worden. Als voor
het aansluiten schade aan het pand aangericht moet worden, dan kan het
nutsbedrijf de aansluiting weigeren, met het argument dat zij voor die
schade aansprakelijk gesteld kan worden. In dat geval is toestemming van de
eigenaar nodig, die mogelijk via de rechter afgedwongen kan worden.

 

Bij illegaal gebruik van water of stroom kan het nutsbedrijf de leidingen
rigoureus doorsnijden. Herstel daarvan kost dan veel geld. Ook kan het
nutsbedrijf proberen het geschatte gebruik in rekening te brengen en zelfs
aangifte van diefstal doen.

 

Als de voorzieningen nog aangesloten zijn en op naam van de eigenaar staan,
dan kan hij het gebruik ervan als diefstal aanmerken en proberen in rekening
te brengen. Het is altijd mogelijk de tenaamstelling van het gebruik te
wijzigen.

 

 

Mijn werkwijze

 

Er is dus vanuit mijn perspectief mogelijk sprake van meerdere zaken met
betrekking tot hetzelfde kraakpand. Het spreekt voor mij niet vanzelf dat ik
in al deze zaken gezamenlijk als advokaat optreed. Bij een nieuwe kraakactie
is mijn hulp in het algemeen beperkt tot het voorkomen van ontruiming op
strafrechtelijke gronden. Dit beschouw ik in zekere zin ook als mijn
specialisme. Zodra er een ander juridisch geschil over hetzelfde kraakpand
oprijst, moet opnieuw nagegaan worden of ik in staat en bereid ben ook
daarin bijstand te verlenen. Dat zal onder meer afhankelijk zijn van mijn
overige bezigheden, de afstand en de beschikbaarheid van andere advokaten.

 

Als mensen willen dat ik bijstand geef bij een voorgenomen kraakaktie, dan
wil ik minimaal 3 werkdagen van tevoren bijgaand formulier volledig ingevuld
terug ontvangen.

 

Bij het voorkomen van een ontruiming op strafrechtelijke gronden, reken ik
geen eigen bijdrage bij personen met een minimaal inkomen, zo lang er geen
rechtzaak komt. In andere soorten zaken kan mij gevraagd worden om van het
rekenen van een eigen bijdrage af te zien, bijvoorbeeld omdat het een
principiële zaak betreft of omdat de bewoners geen of erg weinig geld
hebben. De griffiekosten en dergelijke breng ik wel altijd in rekening.
Verder veronderstel ik als bekend dat je, als je een procedure verliest,
meestal in de proceskosten van de tegenpartij wordt veroordeeld en dat die
niet onder de toevoeging vallen. Of dat dan verhaald kan worden is een
andere zaak, maar ik heb in ieder geval gewaarschuwd.

 

Nadat ik van de kraakactie verneem, fax ik een brief met een
concept-dagvaarding naar de officier van justitie. Als het tijdstip van de
kraakactie buiten kantoortijden ligt, is het mogelijk dat ik de tekst
hiervan voor die tijd opstuur, met het verzoek zelf voor verzending per fax
of door aflevering aan een politiebureau zorg te dragen. Als ik van de
officier van justitie verneem dat deze de kraakactie als onrechtmatig
bestempelt, span ik een kort geding aan tegen de voorgenomen ontruiming. Of
de officier van justitie de uitspraak afwacht, is onzeker. Als ik de indruk
heb dat in een bepaald arrondissement de officier van justitie steeds niet
bereid is deze uitspraak af te wachten, dan ga ik over op drastischere
maatregelen. Er zijn wat juridische argumenten die de officier van justitie
zouden moeten overtuigen dat hij normaliter de uitkomst van het geding
afwacht, maar het kan geen kwaad om dit af te proberen te dwingen door het
pand goed te barricaderen en door het inschakelen van media. Meer dan
argumenteren kan ik niet. Het gebeurt zelden dat ik persoonlijk meega naar
een kraakactie, daarvoor heb ik het in het algemeen te druk.

 

Mijn bijstand bij het verweer voeren tegen ontruimingsvorderingen van de
eigenaar is meestal beperkt tot het samenvatten van argumenten waarom een
spoedeisend belang ontbreekt, soms met een summiere verwijzing naar de
jurisprudentie. Soms geef ik een tactische tip over de meest strategische
opstelling. Het verzamelen van argumenten en bewijzen voor de stelling dat
de eigenaar geen spoedeisend of voldoende belang heeft bij zijn
ontruimingsvordering, is niet mijn taak. Ook het nagaan of voor de
activiteiten die de eigenaar zegt te willen ontplooien vergunningen
noodzakelijk, aangevraagd en afgegeven zijn en of deze al dan niet in strijd
met het bestemmingsplan zijn, is in beginsel je eigen taak. Ook in
bestuursrechtelijke zaken moeten mijn cliënten heel veel zelf uitzoeken en
ben ik voor de wat technischere zaken, ook als deze gedeeltelijk juridisch
zijn, grotendeels aangewezen op de kennis van de krakers zelf. Met name bij
zaken die betrekking hebben op de veiligheid van het pand, kan
overheidsoptreden meestal alleen voorkomen worden door zelf zo spoedig
mogelijk de verlangde veiligheidsmaatregelen te nemen, tenzij deze
aantoonbaar niet noodzakelijk zijn. Het enige dat in dat soort zaken vaak te
winnen is, is meer tijd om de noodzaak van de werkzaamheden na te gaan en de
benodigde werkzaamheden daadwerkelijk uit te voeren.

 

Ik ga er bij mijn voorlichting en advisering vanuit dat krakers de voor hen
geschreven handleidingen en mijn scriptie over de juridische positie van
krakers tegen de overheid (o.a. op squat.net te lezen) gelezen hebben en hun
zaken zo veel mogelijk zelf uitzoeken. Indien men wil dat ik met bepaalde
informatie van instanties iets doe, ga ik ervan uit dat van de personen van
deze instanties met wie men gesproken heeft, namen en directe
doorkiesnummers of faxnummers genoteerd en aan mij doorgegeven worden, wat
mij een hoop uitzoek- of doorschakelwerk spaart.

 

Ook bij andere juridische procedures is het van belang om zo snel mogelijk
hierover contact met mij op te nemen. Het is handig om alle belangrijke
informatie direct naar mij door te sturen.

 

 

Kraakverbod

 

De Tweede Kamer heeft begin 2006 een motie aangenomen waarin van het kabinet
een wetsvoorstel wordt verlangd om kraken te verbieden. Het begint er nu wel
op te lijken dat er inderdaad wetgeving in die richting gaat komen. Hoe die
er precies uit gaat zien, is nog volstrekt onduidelijk, vooral ook omdat de
regering heeft aangegeven dat dit wetsvoorstel gekoppeld zal zijn aan
voorstellen om leegstand te bestrijden, en juist die combinatie heeft in het
verleden diverse soortgelijke voorstellen voortijdig om zeep geholpen. Het
is dus afwachten geblazen. Het staat niet bij voorbaat vast, dat een
eventueel kraakverbod het kraken van panden geheel onmogelijk zal maken.
Verder is het erg onwaarschijnlijk dat aan de wet terugwerkende kracht zal
worden toegekend.

 
ontvangsttijd Sat Apr 22 12:24:51 2006