Inleiding

's Morgens 11 oktober 1982 werd Jan Luykenstraat 3, de "Lucky Luik" door politie en marechaussee ontruimd. Een tijdperk werd hiermee afgesloten. Tijdens haar anderhalfjarig bestaan heeft de Luik een turbulente geschiedenis gekend: gekraakt van de beruchte ex-notaris Josje Slis-Stroom, opgekocht en ontruimd door de onderwereld, herkraakt en tenslotte definitief ontruimd door de gemeente, die dankbaar gebruik maakte van het door de knokploeg verworven ontruimingsvonnis.

In feite was de gehele aktie rond de Luik volkomen nieuw. Op de Luik waren termen als "woningnood" en "spekulatie" wel toepasbaar, maar voor de meeste mensen gold de Luik als het symbool tegen knokploegen en is gevochten voor het herstel van het door de knokploeg aangetaste huisrecht. Dit betekende dat we ons niet snel tevreden konden en zouden laten stellen. Ruimte voor andere aanvaardbare oplossingen was er niet. Wij eisten herstel van het huisrecht, konkreet inhoudend: de Luik is en blijft van ons'.

Naast het begrip 'strijd tegen knokploegenterreur' en meer in een breder kader: tegen verrechtsing en fascisme, stak de nieuwheid van de aktie ook in haar komplexie. Verschillende dingen liepen door elkaar: de Luik nooit meer terug naar Luske en zijn knokkers, dus aankoop door de gemeente; de gemeente die de herkraak niet wilde honoreren en een eigen 'oplossing' voor de Luik bedacht; de krakersters die de Luik voor jongerenhuisvesting opeisten; de Luik als symbool; het verslechterende ekonomiese en sociale klimaat in Amsterdam, waardoor Polak zich geroepen voelde de gemeentelijke autoriteit te 'herstellen'. Deze zou een geduchte knauw hebben gekregen bij de taferelen rond de ontruiming van de Blaaskop (beeld van Wibaut), het ingooien van het V.S. konsulaat en vooral bij de vernielingen op het Stopera-terrein.

Deze nieuwheid bracht met zich mee dat de Luik-aktie niet altijd even goed gevoerd is; al deze samenhangende, maar vaak tegenstrijdige faktoren zorgden voor verwarring en meningsverschillen over de te volgen aktielijn(en). Moesten we bijv. onderhandelen met de gemeente of dit juist boykotten? Aankoop eisen of de Luik gekraakt zien te houden? Dichtlassen of openbreken? Het pand verdedigen of verlaten? Bommen leggen of solidariteitsverklaringen ophalen? Deze meningsverschillen liepen vaak biezonder hoog op en omdat de omgang tussen krakersters onderling op z'n zachtst gezegd vaak heel wat te wensen overliet, trokken veel mensen zich terug of gingen zich op hun eigen manier met de Luik bezighouden, buiten de opgezette strukturen, als aktiecentrum en persploeg, om.

Toch zijn veel dingen heel goed gegaan. Bijvoorbeeld de VPC buurt: na de herkraak hebben zeer veel mensen uit deze buurt aktief meegewerkt aan het behoud van de Luik. Bijna een half jaar lang is het pand bezet gehouden door regelmatig roulerende bezettingsploegen, wat een ontzettend zware druk op ieders tijd legde. Na het definitieve ontruimingsvonnis bleef, ondanks alle meningsverschillen de totale groep die zich op de een of andere manier met de Luik bezig hield groot. Er was veel enthousiasme en plezier in de talloze prikakties en dagelijkse beslommeringen (barrikaderen, pers te woord staan, onderhandelen, tips na trekken, enz.). De bewonersters presteerden het am drie maanden lang in een zwaar bedreigd en dichtgelast pand te kunnen blijven wonen. Zo zijn er nog talloze voorbeelden te vinden.

inzet argumenten

De inzet was hoog. Het meest beslissende argument om ons tegen de ontruiming te verzetten, was het knokploegoptreden van Luske. Door de hewonersters uit de Luik te slaan had hij het huisrecht geschonden. Op basis van deze schending verkreeg Luske zelfs het ontruimingsvonnis. Wat hem dankzij de herkraak niet lukte, bereikte hij langs juridiese weg wel: de Luik leeg. Aan het ontruimingsvonnis lag dus een onrechtmatig knokploegoptreden ten grondslag. De rollen werden omgedraaid; dit was te gek om los te lopen. Er diende geen ontruiming plaats te vinden, maar het huisrecht moest hersteld warden!

Voor veel mensen bleef het niet bij dit konkrete geval. Zij plaatsten het in een veel breder kader nl. de opkomst van rechts en fascisme. De tendenzen hiervan worden de laatste jaren steeds duidelijker en openlijker: persoonsgericht geweld tegen minderheidsgroepen als buitenlanders, vrouwen, potten, flikkers en krakers, opkomst van ekstreem rechtse klubs en partijen (OSL en Centrumpartij), een fascist in de tweede kamer, maar bijv. ook de bezuinigingswoede van de huidige regeringen ten koste van sociaal zwakkeren.

De Luik kreeg hierdoor een symboolfunktie. Het bleef niet bij de knokploeg; de Luik dekte een veel grotere lading, die niet altijd even duidelijk uit te drukken was, maar samenhing met allerlei dingen die je om je heen zag en ziet gebeuren.

Het daadwerkelijke belang van de Luik voor ons lag in deze beargumentatie. Toch is dit pas heel laat in de aktie naar voren gebracht. Lange tijd hebben we nl. binnen, door de gemeente bepaalde kaders en instituties ons gelijk proberen te krijgen. Onze argumenten werden geformuleerd n.a.v. door haar gestelde kriteria (sociale oplossing en haalbaarheid -- zie onder). Ons eigen verhaal werd naar de achtergrond geschoven.

Toen op 15 juli het ontruimingsvonnis definitief kwam vast te staan was een ding voor iedereen duidelijk: de Luik mocht onder geen beding terug naar Luske. Om dit te bereiken kozen we als strategie het streven naar aankoop door de gemeente (meer uitgebreid in: Aktieopzet). Hierbij werd de term sociale oplossing geintroduceerd. Bij eventuele aankoop zou de Luik bestemd moeten worden voor urgent woningzoekenden. Tot zover waren krakersters en gemeente het met elkaar eens, alleen over de vraag welke groep van deze urgenten in het pand mochten wonen bestond grote onenigheid.

De tegenstelling lag in de bestemming jongerenhuisvesting of GDH drie kamer woningen.

Normaliter wordt er bij aankoop van kraakpanden uitgegaan van de normen van de gemeentelijke stuurgroep HAT, die de financiele haalbaarheid betreffen. Uitgaande van de subsidie per (toekomstige) bewoner en de (eventuele) verbouwkosten kan een rendabele aankoopsom bepaald worden. Voor het GDH project mocht de prijs van de Luik niet meer bedragen dan 240.000 gulden en voor jongerenhuisvesting ten hoogste 350.000. Luske had de Luik voor 277.800 gekocht en zou natuurlijk, zoals een 'rechtgeaard' koopman betaamt, niet graag in prijs willen zakken. Hij vroeg later dan oak 350.000 gulden......

Precies, de rendabele aankoopsom voor jongerenhuisvesting. Volgens de normale procedure was dit dus het enig haalbare.

De gemeente gaf een andere invulling aan haalbaarheid, nl. een politieke. Zij, bij monde van Walter Etty, achtte de Luik, ongeacht het financiele aspekt, politiek haalbaar voor GDH woningen. Dit is nogal vreemd, als je weet dat in alle andere gevallen van aankoop de krakersters wel konden blijven zitten. De reden voor deze politieke keuze was, dat de gemeente de herkraak weigerde te honoreren.

Voor ons was deze politieke keuze onaanvaardbaar. Enerzijds stond daar het huisrecht. De politieke haalbaarheid zou de impliciete erkenning zijn van het knokploegoptreden. Anderzijds als wij de Luik zouden verlaten voor deze woningen, zou dit een erkenning zijn van het op juiste wijze funktioneren van het GDH. Zeker in geval van de Luik konden wij het recht op distributie van woningen door het GDH ontkennen, omdat niet zij, maar wij de Luik gekraakt en behouden hadden tegen spekulanten en knokploegen. We zagen (en zien) onszelf niet als Schaeffer's stoottroepen tegen leegstand.

Naast het argument van sociale oplossing/politieke haalbaarheid had de gemeente nog een argument am het aan te kopen voor GDH woningen en niet voor de krakersters.

Dit betrof de onbetrouwbaarheid van krakersters in reeds aangekochte panden. Doordat deze krakersters weigerden mee te werken aan verbouwplannen op HAT basis, die op deze voornamelijk fabriekspanden niet of nauwelijks toepasbaar waren, weigerde het Rijk vanwege de onvoltooide plannen, de verbouwprojekten te subsidieren. De gemeente derfde zodoende rente op haar eigen reserves, waarmee zij de panden had aangekocht. Analoog hieraan leed zij tevens renteverlies op de diverse panden zelf.

In feite was dit argument van renteverlies oneigenlijk gebruikt. Het feit dat de HAT normen niet toepasbaar zijn op grote bedrijfspanden is niet de schuld van de krakersters, maar ligt aan de HAT regeling zelf. Het Rijk heeft ons daarin gelijk gegeven door voor dit soort panden aparte regelingen te laten gelden. Deze uitspraak vond echter wel enkele weken na ontruiming plaats. In het Parool verscheen hierover een artikel, onder de kop: 'Krakers Lucky Luik kregen toch gelijk'. Het begin van de rehabilitatie misschien?

Behalve dat met 'aangekochte' krakersters geen afspraken te maken zijn, wilden zij volgens Etty ook geen huur betalen. Dat dit echter te maken had met het niet uitvoeren van achterstallig onderhoud (water- en winddicht maken) door de gemeente vertelde hij er niet bij.

Voor de Luik ging dit argument helemaal niet op. De bewonersters hadden een intentieverklaring getekend, waarin zij zich verplichtten na aankoop huur te gaan betalen.

De intentie verklaring had echter nog een andere, politieke betekenis. De bewoners erkenden door ondertekekening de autoriteit van de gemeente om spekulatie en woningnood tegen te gaan en een goed woningbeleid te ontwikkelen en uit te voeren.

Dit waren in het kort de argumenten die gebruikt zijn tijdens de Luik aktie. Uiteindelijk was voor de gemeente het techniese verschil tussen jongerenhuisvesting en de GDH driekamerwoningen voldoende om de Luik gewelddadig te ontruimen. Dat zij daarbij gebruik maakte van Luske's ontruimingsvonnis stelt de zaak wel in een heel sinister daglicht. Gemeente 'bestrijdt' spekulant/knokploegbaas door van diens ontruimingsbevel gebruik te maken en hem nog 350.000 gulden toe te stoppen ook!
Fraaie boel.

Misschien hadden we voor de Luik wel een andere strategie moeten volgen. Het streven naar aankoop legde het lot van de Luik in handen van de gemeente. Zodoende was zij in staat, onder het mom van allerlei sociale oplossingen, de Luik voor zichzelf te ontruimen en hoefde zij geen uitspraak te doen over Luske's knokploeg of de herkraak te honoreren.

In ieder geval veel duidelijker en principieler zou het zijn geweest om vordering of onteigening te eisen, niet volgens de huidige juridiese regels door een eigenaar schadeloos te stellen, maar door het pand direkt aan hem te ontnemen. De gemeente zou in dat geval verplicht zijn een standpunt t.o.v. knokploegen in te nemen en al haar mooie beleidsadviezen eens uit te werken en in praktijk te brengen.

Zou Polak de Luik voor Luske/onderwereld/knokploeg ontruimd hebben? Het blijft de vraag.

De probleemstelling zou dan wel duidelijk naar voren zijn gekomen, waarschijnlijk zouden veel meer mensen zich solidair gevoeld hebben met de strijd van de Luik. Publieke opinie is een belangrijk wapen en pressiemiddel. Aan de andere kant hoef je je na het lezen van een opmerking van Polak als "Het ging erom wie het nu eigenlijk voor het zeggen heeft in Amsterdam" weinig illusies te maken. De gemeente speelde pure machtspolitiek, argumenten waren hierin minder belangrijk. Gezien het verslechterende ekonomiese en politieke klimaat in Amsterdam (en de rest van Nederland) moest er een daad gesteld worden om verzet en toekomstig verzet tegen allerlei misstanden(woningnood, hoge huren, gasprijs, korten op uitkeringen) een waarschuwing te geven. De Luik leende zich hier gezien haar turbulente geschiedenis, heel goed voor.