De ontruiming
Tot eenieders verbazing en verbijstering werd de Lucky Luik maandagochtend 11 oktober om +/- half 12 ontruimd. Niemand was ervan op de hoogte; de wethouders, het wijkcentrum, de winkeliers en de scholen in de buurt, zelfs de ME (die naar Amsterdam opgeroepen waren voor een 'oefening'), ze wisten van niets: het was een solo-aktie van Polak, die zondagavond terug was gekomen van een bezoek aan de V.S., waar hij zijn plannetje wel uitgebroed zal hebben. Hij vroeg om geweld en hij heeft het gekregen ook.
Een man in burger, die eruit zag als een leverancier, belde aan bij de buren van de Lucky Luik. De niets vermoedende buren openden de deur en op dat moment kwamen ongeveer 12 ME'ers te voorschijn die naar binnenstormden, onderweg naar boven nog even met een huiszoekingsbevel wapperend.
Via het huis van de buren kwamen ze op het dak van de Lucky Luik en na enkele vergeefse pogingen om het dak open te breken hebben ze maar een gat in het dak gezaagd. De vijf bewonersters die op dat moment in het pand aanwezig waren werden gearresteerd op grond van 'diefstal in vereniging' en vervolgens tot 5 uur 's middags in het pand gegijzeld.
Toen om een uur of elf de ME'ers bij de buren de trap opstormden was er een bewoner die dit toch wel erg lawaaiig vond voor de anders zo rustige buren, en hij ging een kijkje nemen op het dak. Tot zijn schrik zag hij door het dakluik van de buren een voor een de helmpjes verschijnen. Wat dit betekende was niet moeilijk te raden. Razendsnel sloot hij het dakluik weer, met de barrikades erachter en waarschuwde de 4 andere bewoners, die nog sliepen. Ze schoten vlug in hun kleren en bereidden zich voor om te verdedigen. Maar op het dak valt niet zoveel te verdedigen. Het dakluik was goed gebarrikadeerd, dat wel, maar niemand had eraan gedacht dat ze gewoon een gat in het dak zouden zagen.Een bewoonster heeft nog met de brandslang staan spuiten, maar behalve dat er enkele ME'ers drijfnat werden, had het weinig effekt. Toen de bewonersters zagen dat ze niets meer konden doen zijn ze samen in de huiskamer gaan zitten. Ze hoorden de ME'ers boven zich elke vierkante centimeter van het huis doorzoeken. Enkele bewoners waren nog zo slim om even een stapel alarmlijsten, adressen, brieven en andere papieren in de open haard te verbranden.
De bewonersters werden, zodra ze 'gevonden' waren, meteen gearresteerd. Tot vijf uur 's middags zaten ze onder bewaking op een kamer op tweehoog. De hele dag kregen ze niets te eten of te drinken, en ze konden horen hoe in de keuken de borden en kopjes kapot gesmeten werden.
De ME'ers hadden hun 'koordinatiecentrum' op eenhoog, vanwaar ze kontakt hielden met de buitenwereld. De bewonersters werden zolang vastgehouden, omdat volgens de politie de situatie op straat niet toeliet dat ze naar het buro werden overgebracht en dat terwijl vanaf 13.00 uur de omgeving rond de Lucky Luik geheel afgezet was.
De mensen die op het alarm afgekomen waren bevonden zich in een vreemde situatie: ME in het pand met de bewonersters als gijzelaars en op straat geen politie te bekennen. De bewonersters bevrijden was helaas onmogelijk: het huis was te goed pebarrikadeerd.
Ook enkele bewoners, die die ochtend vroeg vertrokken waren om een kort geding, dat de Paula Pot had aangespannen tegen haar ontruiming, bij te wonen, stonden om een uur of 12 in de Jan Luyckenstraat en konden hun huis niet meer in. Toen braken de emoties los.
Er werd een begin gemaakt met het opwerpen van barrikades van autobanden, die in de fik gestoken werden en zodoende enkele malen de te hulp geroepen ME tegenhielden.
Om 13.00 uur werd de noodtoestand afgekondigd (hierover meer in een ander hoofdstuk) en de chaos was kompleet: de burgemeester die een ontruimingsbevel van een spekulant gebruikte om een kraakpand voor de gemeente te ontruimen, dit zonder overleg met het gemeentebestuur; de bewonersters die urenlang in gijzeling werden gehouden; chaos ook op straat, waar speciale arrestatieteams zich enthousiast kweten van hun taak: zoveel mogelijk arrestaties maken, waarbij ze zich absoluut niet bekommerden om wie ze arresteerden en hoe; de noodtoestand maakte hen dit nogal gemakkelijk.
De ME maakte zeer veel gebruik van CS-traangas, '..een wapen dat slechts in uitzonderingsgevallen mag worden gebruikt. Daarvan was kennelijk ook de traangasbrigade doordrongen. Wanneer een patroon werd afgeschoten ging eerst het label eraf waarop stand dat het am CS-gas ging' (Parool, 12-10-82). Arrestatieteams die rondreden in vaak onherkenbare busjes, reden met zeer hoge snelheid in op groepen mensen, pakten er eentje uit, om deze vervolgens met z'n vieren of vijven af te rossen en het busje in te sleuren.
Het kruispunt Van Baerlestraat/ Jan Willem Brouwerstraat was wegens werkzaamheden opgebroken. Er stonden zeer veel bouwketen en bouwmaterialen die (hoe kan het ook anders) gebruikt werden voor barrikades, waarvan er een aantal in de fik gingen. Op het kruispunt Van Baerlestraat/Willemsparkweg ging een tram, waarvan de bestuurder zich niets van de barrikades aan wilde trekken, in vlammen op, omdat brandende olie onder de tram gestroomd was. Er waren ontzettend veel mensen aktief en daar had de politie niet op gerekend. In de loop van de dag rukten de versterkingen aan.
Bij charges van de ME vluchtten steeds veel mensen het kraakkafe Opstand binnen, waar het dan ook ongelooflijk druk was. Ervaringen werden uitgewisseld, er werd bijgehouden wie er gearresteerd waren en er was een eerstehulppost ingericht. Er werden kleren geruild, want bijna niemand durfde meer in z'n leren jas de straat op. Een punky uiterlijk gaf je de zekerheid dat je of door ME, of door stillen nagejaagd zou worden en je maakte een grote kans opgepakt en in elkaar geslagen te worden.
's Avonds trachtte de politie een inval te doen in Opstand. We hadden over de scanner gehoord dat ze opdracht hadden gekregen "de instuif" op het Jan Willem Brouwersplein te ontruimen. Het lukte ze niet door de deur te rammen. Wel schoten ze traaneas af, dat door een ventilatorgat het kafe binnen kwam. Er ontstond paniek, omdat ontzettend veel mensen in het kleine kafe bescherming gezocht hadden om niet op straat door de ME afgerost te worden. Verschillende mensen hebben overgegeven of zware ademhalingsmoeilijkheden gekregen (waaronder een meisje dat aan astma lijdt).
Verder hebben ze een traangasgranaat gericht op een vrouw die op eenhoog voor het raam naar het brute ME-geweld stond te kijken. Het raam ging kapot, maar gelukkig kreeg ze geen glasscherven in haar gezicht; wel zat ze onder het traangas.
Ook bij de telefonische hulpdienst is 's nachts een traangasgranaat naar binnen geschoten omdat mensen van daaruit ME-optreden hadden kunnen zien (blijkbaar zouden ze op die manier getuige zijn van dingen die ze niet mochten zien). Een gezin dat erboven woonde moest vanwege het gas hun waning verlaten en in de telefooncentrale kon lange tijd niet gewerkt worden.
Al een tijdje maakte radio de Vrije Keijser gebruik van een ruimte in het kraakpand Tetterode, o.a. omdat ze van daaruit het beste bereik hadden. Ook op de dag van de Luik-ontruiming werd er vanaf Tetterode uitgezonden. Om 6 uur 's avonds viel plotseling de stroom in de studio uit. De ME deed pogingen om binnen te vallen. Ze waren met radiostilte en gedoofde lichten gekomen langs de zijkant en via een afdakje waar ze een raam kapotsloegen en een doorgang forceerden naar het trappenhuis. Ze hadden een plattegrond van het gebouw in de hand en liepen met zaklantaarns naar boven. Er was allang alarm geslagen zodat de belangrijkste apparatuur (de zender) al weg was. De ME (er waren er ongeveer 15 binnen) heeft blijkbaar niet zoveel verstand van radio's: ze trokken de mast van een bevriende piraat WHS om en de zender die daaraan vastzat zagen ze over het hoofd. Alles waar maar een snoertje aan vastzat namen ze mee. Zonder zender, maar met stafkaart van Amsterdam, cassette-deck en bandjes, pick-up en voedingen wilden ze vertrekken. Dat ging echter niet zo gemakkelijk door tegenstand van de bewonersters ("waar is jullie huiszoekingsbevel?") en de 300 op het alarm afgekomen medestandersters, die de cassette deck terug wisten te veroveren. Door op een beestachtige manier met karabijnen op hoofden te meppen wist de ME te ontkomen.
De manier waarop de inval gebeurde gaf sterk de indruk dat ze precies wisten waar ze moesten zijn. Hoe de stroom af te sluiten en welke ruit ze in moesten slaan om op de goede trap terecht te komen.
Het feit dat ze de omgeving van te voren hadden afgezet wijst erop dat ze dachten snel klaar te zijn. Het alarm werkte echter snel en goed. Ze konden niet verdwijnen met de stilte waarmee ze gekomen waren.
Bij charges in de Kinkerstraat om barrikades op te ruimen konden ze het niet nalaten vanuit een portiek verscheidene traangasgranaten het kraakpand boven Nooy binnen te schieten. Een hele tijd lang kon er op de vierde etage niet geleefd worden.
Om 8 uur 's avonds zond de Vrije Keijser alweer uit. De Vrije Keijser TV lukte dit niet, omdat de kabel afgesloten werd. Pas een week later werd de kabel ook voor alle andere piraten afgesloten.
De bewonersters van Tetterode wilden een aanklacht indienen wegens huisvredebreuk, vernieling bedreiging en diefstal. Ze hebben hier echter van af moeten zien, omdat ze de politie dan hun namen hadden moeten geven. Dat was natuurlijk onmogelijk. Deze hele gang van zaken bewijst maar weer eens dat je als kraker vogelvrij bent.
Ook andere panden werden bedreigd met ontruiming: o.a. Vondel 36, de Paula Pot, Binnenspiegel, Wijers en Nieuwe Herengracht 11. De toestand was verwarrend, angstig, paniekerig. Mensen die niet alleen de straat meer op durfden, niet alleen naar huis durfden te gaan. In de VPC-buurt stikte het van de stillen, vooral rond Opstand en de nabijgelegen kraakpanden.
's Avonds om 8 uur vertrokken er demonstraties tegen de ontruiming en de noodtoestand vanaf het Koningsplein en de Dam. Hoewel iedereen zeer paranoia was en zich afvroeg of ze die avond nog thuis zouden komen, was er een behoorlijk grote opkomst. De demonstraties werden al vrij snel uit elkaar gemept door de ME. De van Baerlestraat/Constantijn Huygenstraat was een lange rij ME-busjes, van de Overtoom tot aan de Paulus Potterstraat.
Mensen die het Vondelpark in vluchtten werden daar opgepakt door stillen. Bij elke uitgang stonden ze op wacht.
De bewonersters van de Lucky Luik zaten op dat moment vast op 't buro; de mensen die gearresteerd waren op grond van de noodverordening konden zich 'vrijkopen' d.m.v. een borgsom, die varieerde van 200 tot 2000 gulden, waarbij ze ook nag aan de meest waanzinnige eisen moesten voldoen (bijv. een maand lang niet meer in Amsterdam komen); de noodtoestand bleef gehandhaafd, want die was nodig om zoveel mogelijk arrestaties te maken, wat naar twee kanten werkte: ten eerste om de mensen op straat doodsbang te maken en ten tweede om te laten zien dat er wel effektief genoeg opgetreden werd tegen relschoppers.
Bij de Paula Pot was vrijdag 8 oktober een ontruimingsbevel binnengekomen, op grond van de Huidenstraattruuk, waartegen een bewoonster een kort geding aanspande; dit diende maandagochtend 11 oktober. Zij moest hierbij natuurlijk haar naam geven.
Diezelfde middag om 4 uur was de uitspraak over het kort geding: deze viel positief uit voor de bewonersters. Maar de naam van een bewoonster was nu bekend en tegen haar volgde op dinsdagochtend een nieuw kort geding. Dit werd verloren. De Paula Pot moest dus ook ontruimd worden.
Normaal gesproken duurt het minstens een week voordat er een uitspraak volgt op een kort geding. De kort gedingen werden zo snel gevoerd omdat de ME toch massaal in de stad aanwezig was, en de noodtoestand nog steeds gold. Ze gingen dan oak onmiddellijk de ontruiming uitvoeren.
De ME had de smaak te pakken en zonder dat er iets aan de hand was begonnen ze te chargeren en de mensen die tijdens de ontruiming in de Paulus Potterstraat hadden staan kijken in elkaar te meppen en te arresteren. Een groep scholieren die een rondleiding hadden gehad in het Stedelijk Museum en daar op de stoep waren blijven kijken, werden ook afgeranseld en opgepakt. Diezelfde dinsdag werd ook de Binnenspiegel ontruimd via de Huidenstraattruuk.
De meeste mensen die maandag en dinsdag aktief waren geweest, waren bijna uitgeput. Je kon nauwelijks nog over straat lopen. Aileen je per auto verplaatsen was nog veilig. De continue angst die er heerste maakte dat je gewoon niet meer wist wat je kon doen. Er was geen uitzicht op dat de noodtoestand opgeheven zou worden en steeds meer panden werden bedreigd. Er waren die dagen maar liefst 165 arrestaties gemaakt. Deze mensen zaten allemaal nog vast.
Er werd besloten om dinsdagavond een stedelijke vergadering te houden in de Groote Keijser. Zelfs daar durfden sommige mensen bijna niet meer heen te gaan, het stikte van de stillen en in je eentje of met z'n tweeen over straat lopen was absoluut niet meer verantwoord. Op de vergadering werd besloten een aantal prikakties te houden, verspreid over de hele stad, op een tijdstip en in kleine groepjes. Deze opzet slaagde. De politie kon niet snel genoeg reageren en we hadden weer even laten zien dat we er nog waren. Er werden o.a. ruiten ingegooid bij 17 banken en een politiebusje (wat later van Einstein TV bleek te zijn) werd in de fik gestoken. Helaas werden er toch weer vijf arrestaties verricht.
De noodtoestand gaf ook de kraakhaters alle kans zich uit te leven, met verstrekkende gevolgen. Tijdens de Luik-rellen filmden 7 man vanuit een groen-wit VW-busje, voorzien van traliewerk en sirene. Dit was een oud politiebusje wat ze gekocht hadden. Ze filmden voor Einstein TV, een ultrarechtse piraat in handen van Piet A. Hendriks. Pietje Hendriks is een onderwereldfiguur, bekend van knokploegontruimingen met Harry Gouwswaard op Singel 114 en Brouwersgracht 53 (eind '78/ begin'79). Einstein TV verdient veel geld met commerciele porno-tv programma's.
Dit busje dat vaak in de optocht van andere politiebusjes meereed, werd uiteraard bekopeld met stenen, waarop de boys besloten hun vriendjes bij de politie te helpen. "Iedere burger heeft het recht en de plicht een misdadiger aan te houden" zeggen zij. Ze verklaarden trots dat ze wel 16 mensen hadden opgepakt.(Die ze eerst in elkaar gemept hadden).
In de nacht van 12 op 13 oktober is het busje, met apparatuur door onbekenden op z'n kant gegooid en in de fik gestoken. Einstein TV stelde de kraakbeweging hiervoor verantwoordelijk, met name de Vrije Keijser TV. Ze eisten 10.000 gulden schadevergoeding. Ze stelden een ultimatum op woensdagavond 6 uur. Als het geld dan niet binnen zou zijn zouden ze tot daden overgaan, waarmee ze bedoelden dat ze gratis ontruimingen zouden gaan uitvoeren voor eigenaren die dat wilden. Ook dreigden ze de Groote Keijser te gaan ontruimen en diverse bekende kraakpanden zijn telefonisch bedreigd. Ook werden krakersters individueel bedreigd.
Er kwam via Radio Stad een gesprek op gang tussen Piet Hendriks en Rene van Steen (die beweerde eigenaar te zijn van het busje) en twee krakers. Donderdag werd het gesprek in een kroeg voortgezet met als resultaat dat het bedrag verlaagd werd tot 2000 gulden (8000 gulden kregen ze van de verzekering) en het ultimatum werd uitgesteld tot 13.00 uur. Die 2000 gulden hebben ze nooit gekregen. De kraakbeweging zal nooit zwichten voor deze chantagepraktijken van knokploegen.
De politie werd ingelicht en de bedreigde panden troffen hun maatregelen, zoals barrikaderen, 's nachts posten en niet in je eentje de deur uit gaan.
Om 7 uur woensdagavond 13 oktober werd de noodtoestand opgeheven. O.a. onder druk van een initiatiefkomitee dat 's avonds een demonstratie wilde organiseren tegen de maatregel, en een aantal Amsterdamse advokaten, die een kort geding voorbereidden tegen het openbaar ministerie.
Die avond werden alle arrestanten -op 15 na- vrijgelaten. Het Nederlands Juristenkomitee voor de mensenrechten heeft de door Polak afgekondigde noodmaatregel in strijd genoemd met het Europees verdrag ter bescherming van de mensenrechten en met de beginselen van het Nederlandse Straf-procesrecht.
Zondag 17 oktober was er 's middags een landelijke demonstratie vanaf de Dokwerker. Veel demonstranten hadden zich daar verzameld, maar oak veel ME. Deze laatste stond overigens door de gehele stad opgesteld. Het Stopera-terrein en de in de afgelopen week ontruimde panden werden massaal bewaakt. Ondanks dit provoceren van de kant van de politie verliep alles vrij rustig.
Donderdagavond 21 oktober brandde een van de panden van de Groote Keijser geheel uit. De bewoners wisten gelukkig te ontkomen, maar twee katten kwamen in de vlammen om. Verschillende getuigen (waarvan er een bij de politie een verklaring heeft afgelegd) zagen omstreeks 19.00 uur iemand bij Keizersgracht 242 iets naar binnen gooien op de eerste etage. De brandbom ontplofte meteen met als direkt gevolg een felle uitslaande brand.
Brandstichting dus. Het lijkt me vrij ondenkbaar na alle bedreigingen, geuit door Einstein TV, dat zij er niets mee te maken gehad zouden hebben. In een interview in de Volkskrant (23-10-82) met als kop: "Einstein durft wat tegen rellen te doen" geven ze als kommentaar op de brandbom: "Ik vind het zielig voor die katten. In plaats van die katten hadden het beter de krakers kunnen zijn". Het antwoord op de vraag of ze de brand gesticht hebben moeten ze schuldig blijven: "Ja zeggen we natuurlijk niet en nee ook niet want dan geloof je ons toch niet". De politie geloofde hen wel. De politie twijfelde er in eerste instantie zelfs aan of het wel brandstichting was (ondanks getuigeverklaring) omdat er op zolder ook brandbommen gevonden werden. Die lagen daar voor de bewoners om het pand te verdedigen bij een knokploegoverval, waar ze de laatste tijd herhaaldelijk mee bedreigd waren. Op steun van de politie hoefden ze toch niet te rekenen. Later onderzoek wees uit dat de brand toch echt op de eerste verdieping begonnen was.
Hendriks en van Steen zijn verhoord, maar er was geen grond voor aanhouding... Politie en justitie zwijgen verder in alle talen over het onderzoek, maar wethouder van der Vlis vraagt wel (namens Polak) inlichtingen over de zaak aan krakersters.
Zijn ze eigenlijk wel met een serieus onderzoek bezig? Er is bijv. geen buurtonderzoek gedaan, wat bij andere branden altijd wel gebeurd. Die zogenaamde belangstelling van Polak is toch maar een zoethoudertje. Wat hij beter kan doen is zich eens inzetten voor een goed antiknokploegenbeleid i.p.v. een anti-kraakbeleid. En waarom werd er eigenlijk niet meteen naar aanleiding van de chantage en de bedreigingen van Einstein TV een onderzoek ingesteld?
Korte tijd later (op 23-10-82) gebeurde hetzelfde bij Radio Stad (de rellenzender, nietwaar?). Ook hier zijn de daders ontkomen en heeft de politie geen serieus onderzoek gedaan.
De hoek waaruit dit soort akties komen is wel bekend: van knokploegen en mensen die zich fascisten noemen of openlijk zeggen Centrumpartij te stemmen (zoals bijv. Hendriks). Tegenover deze terreur stond de Luik als symbool. Daarom is het tot op het laatste moment fel verdedigd.
|
Eerste steenlegging nieuwe hoofdgebouw, 1902 |